Teatr Baj Pomorski w Toruniu

---

Historia

Lata 1945–1960

Teatr Baj Pomorski swoją historię zawdzięcza Irenie Pikiel-Samorewiczowej, utalentowanej artystce malarce, która w kwietniu 1945 roku wcieliła w życie pomysł stworzenia pierwszego teatru lalek na Pomorzu. Repatriantka z Wilna, przybyła do Bydgoszczy z dokumentem Ministerstwa Kultury i Sztuki, który uzasadniał jej zamiar. Teatr miał być kontynuacją warszawskiego Teatru Baj, co znalazło odzwierciedlenie w nazwie. Pierwszą siedzibę teatr otrzymał w Rzeźni Miejskiej, a 28 października 1945 roku miała miejsce premiera dla dzieci – O krawczyku-wędrowniku Ewy Szelburg-Zarembiny. Niestety, warunki lokalowe w Bydgoszczy okazały się niewystarczające i I. Pikiel zaakceptowała możliwość przeniesienia siedziby do Torunia. Już w 1946 roku teatr zajął budynek przy ul. Piernikarskiej 9, wcześniej należący do niemieckiego Teatru Zamkowego. Miejsce to, malowniczo położone w pobliżu ruin zamku krzyżackiego, stało się siedzibą teatru do dnia dzisiejszego, co potwierdza jego ponad sześćdziesięcioletnią obecność w Toruniu.

Pierwsze przestawienia były realizowane przez studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika pod okiem doświadczonych reżyserów. Mimo skromnego wyposażenia, teatr prowadził intensywną działalność, zyskując uznanie w całej Polsce. W 1947 roku na stanowisko dyrektora artystycznego powołano Joannę Piekarską, która zaprezentowała spektakl Dom kotki, zdobywający III nagrodę na I Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w 1950 roku. Sukcesy te przyczyniły się do upaństwowienia teatru, co dawało zapewnienie finansowe, a jednocześnie ograniczało swobodę twórczą.

1960–1990

Okres artystycznego rozkwitu Teatru Baj Pomorski przypadł na lata 50. XX stulecia. Dyrektor Stanisław Stapf wprowadził modernizację, a teatr stał się jedną z lepiej wyposażonych scen w Polsce. Zrealizowano również pierwszą premierę dla dorosłych – lalkową wersję Snu nocy letniej Williama Szekspira oraz zainicjowano Festiwal Teatrów Lalek Polski Północnej, co było pionierskim przedsięwzięciem w regionie.

Lata 60. przyniosły kierownictwo Leszka Śmigielskiego, które zrewolucjonizowało profil teatru z tradycyjnej sceny lalkowej na nowoczesne poszukiwania artystyczne. W tym czasie zrealizowano wiele prapremier inspirowanych teatrem ludowym. Klub Środowisk Twórczych Azyl, który powstał wówczas, stał się unikalnym fenomenem w Polsce, uczyniając Baj Pomorski centrum kulturalnym.

Dzięki Tadeuszowi Petrykowskiemu teatr nawiązał współpracę z zagranicznymi zespołami, a także uczestniczył w rodzimych festiwalach lalek. Konrad Szachnowski wniósł do teatru nowatorski pomysł inscenizacji klasyki. Jego lalkowa wersja Celestyny według Fernando de Rojasa zdobyła uznanie za innowacyjne podejście do klasycznych utworów. Podczas dyrekcji A. Słocińskiego rozwinęły się programy edukacji teatralnej dla dzieci oraz zacieśniła się współpraca z teatrów niemieckich oraz czeskich.

Po 1990

Okres po 1990 roku przyniósł dalszy rozwój Baja Pomorskiego za sprawą dyrekcji Cz. Sieńko, następującej w czasach demokratycznych i społecznych przemian. Teatr wprowadził do repertuaru inscenizacje znanych powieści dla dzieci, a także promował nową literaturę europejską. W tej erze, spektakle teatru zdobyły szereg ważnych nagród i wyróżnień. W 1994 roku Sieńko zainicjował Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek, które w 1999 przekształciły się w Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek, jednym z wiodących festiwali sztuki animacji w Polsce, organizowanym corocznie w październiku.

Obecnie, pod kierownictwem Zbigniewa Lisowskiego, teatr pozostaje otwarty na potrzeby społeczności i zmiany kulturowe, oferując programy zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. W latach 2005–2006 odbyła się modernizacja obiektu, dzięki czemu Baj Pomorski stał się jednym z arkitekturally najbardziej interesujących teatrów w Polsce, oferując mieszkańcom i turystom unikalny kontakt z magią teatru oraz architekturą.

Rozbudowa Teatru

Projekt budowy nowego obiektu dla Teatru Baj Pomorski został stworzony przez toruńską firmę Ambit. Elżbieta i Mateusz Grochoccy, architekci tego przedsięwzięcia, w ścisłej współpracy z dyrektorem teatru, Zbigniewem Lisowskim, zdecydowali się na wkomponowanie nowego wizerunku teatru w architekturę gotyckiej Starówki. Wprowadzili przy tym nowoczesne rozwiązania, takie jak szkło i beton strukturalny, które tworzą z nowego teatru przestrzeń, otwartą na wyzwania współczesności i przyszłości.

Jednym z najbardziej intrygujących elementów projektu jest oryginalny front teatru, zaprojektowany jako ogromna drewniana szafa z rzeźbami bajkowych postaci. Współpraca z czeskim scenografem Pawlem Hubičką, z którym Teatr Baj Pomorski ma długoletnią przyjaźń, dodała projektowi niepowtarzalnego charakteru. Innowacyjna współpraca architektów, scenografa oraz dyrektora teatru przyczyniła się do uzyskania unikalnej teatralności wyglądu nowego obiektu, która w Polsce nie ma sobie równych. Teatr prezentuje widzom na każdym kroku rzeźby, płaskorzeźby oraz ręcznie wykonane meble, co stanowi o jego bogatej oprawie plastycznej i kolorystyce wnętrz.

Prace budowlane rozpoczęły się 1 sierpnia 2005 roku. Urząd Miasta Torunia pełnił rolę głównego inwestora, zaś wykonawcą została Toruńska Firma Budtech. Teatr jako jego użytkownik aktywnie uczestniczył w fazie projektowej i realizacyjnej jako konsultant, co przyspieszyło proces budowy. Dzięki pozyskaniu dodatkowych gruntów, całkowita powierzchnia terenu wzrosła do 8624 m², a powierzchnia użytkowa teatru niemal się podwoiła, osiągając 4032 m².

Modernizacja zmieniła znacznie bryłę budynku, a oprócz nowej fasady teatr zyskał przestronne przeszklone foyer z kominkiem i bufetem, oferującym widok na Starówkę. Umieszczono nowe wejście od strony fosy zamkowej, w formie niewielkiej szafy, oraz szereg udogodnień, takich jak: szerokie klatki schodowe, sala konferencyjna, trzy prostorne garderoby oraz kawiarnia. Układ pomieszczeń biurowych przeszedł całkowitą transformację, a nowa część teatru zmodernizowana na tyłach głównego budynku, zawiera nowoczesne pracownie teatralne, pokoje gościnne i magazyny dekoracji.

Modernizowane dotychczas istniejące sale teatralne zyskały nowoczesny sprzęt techniczny, a ich przestrzeń została dostosowana do potrzeb widowni. Duża sala teatralna pomieści teraz 304 osoby zamiast wcześniejszych 270. W nowej, mniejszej sali, przeznaczonej na 120 miejsc, zainstalowano nowe fotele wspierające elastyczność aranżacji teatralnej. Na wyposażeniu scen znalazły się nowoczesne konsolety do sterowania oświetleniem i dźwiękiem, projektory multimedialne oraz systemy nagłośnienia, co zapewnia wysoką jakość dźwięku w całej przestrzeni teatralnej.

Wokół teatru powstał także urokliwy ogród teatralny z amfiteatrem na 120 osób, dedykowanym przedstawieniom plenerowym. W ogrodzie zainstalowano fontannę, w której umieszczono figurę tancerki, nawiązującą do nagrody przyznawanej podczas Międzynarodowych Toruńskich Spotkań Teatrów Lalek. Z przodu i boku budynku wybudowano parkingi na 56 miejsc.

Oświetlenie nocne budynku, sterowane komputerowo, podkreśla urok całego kompleksu. Obiekt jest także objęty monitoringiem, co zwiększa bezpieczeństwo w tym miejscu. Całkowity koszt inwestycji w Teatr Baj Pomorski wyniósł 13 milionów złotych, z których 7,7 miliona pochodziło ze środków Gminy Miasta Toruń, a 35% zostało pozyskane z Unii Europejskiej w ramach programów wsparcia. Ze środków budżetu państwa przeznaczono dodatkowe 10% kosztów.

Nowy projekt architektoniczny wzbudził dużą uwagę i uznanie wśród architektów oraz artystów. Złote Karety, pierwsza nagroda przyznana przez lokalną gazetę Nowości, rozpoczęły pasmo wyróżnień dla projektantów. W kwietniu 2007 roku projekt minął nominację do Nagrody TVP Kultura w kategorii „Kultura dla Dzieci i Młodzieży”, a w czerwcu teatr został nagrodzony tytułem Obiektu Roku miasta Torunia w kategorii modernizacje oraz rewitalizacje budynków.

Dyrektorzy

W historii Teatru Baj Pomorski w Toruniu wielu dyrektorów przyczyniło się do jego rozwoju i sukcesów artystycznych. Oto lista niektórych z nich:

• Irena Pikiel-Samorewiczowa,
• Joanna Piekarska,
• Stanisław Stapf (1950–1960),
• Leszek Śmigielski (1960–1972),
• Tadeusz Petrykowski (1972–1979) – w tym okresie pełnił funkcję kierownika artystycznego, a dyrektorami naczelnymi byli Eugeniusz Synak (1972-1976) oraz Karol Mroziński (1976-1979),
• Konrad Szachnowski (1979),
• Antoni Słociński (1980–1988),
• Krzysztof Arciszewski (1988–1992),
• Wojciech Olejnik (1992–1993),
• Czesław Sieńko (1993–2003),
• Zbigniew Lisowski (od 1 sierpnia 2003).

---

Oceń: Teatr Baj Pomorski w Toruniu

---