Tomasz Kaczmarek (prawnik)

---

Życiorys naukowy

Tomasz Kaczmarek, znany prawnik, rozpoczął swoją edukację w prywatnej szkole prowadzonej przez zakon oo. werbistów, gdzie uczęszczał aż do jej zamknięcia w 1952 roku. Z tej szkoły wyprowadził podstawy wiedzy, które miały okazać się przydatne w przyszłości.

W 1954 roku podjął studia na kierunku prawniczym na Uniwersytecie Wrocławskim. Jego praca magisterska została obroniona pod okiem profesora Witolda Świdy, który w tym czasie pełnił funkcję rektora tej uczelni. Dwa lata później, w 1958 roku, rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Prawa Karnego Materialnego, gdzie ściśle współpracował z Witoldem Świdą.

W 1964 roku uzyskał doktorat w zakresie nauk prawnych, czym zwieńczył pracę zatytułowaną „Społeczne niebezpieczeństwo czynu i jego bezprawność jako dwie cechy przestępstwa”, realizada pod kierunkiem swojego mentora. Zaledwie kilka lat później, w 1971 roku, zdobył stopień doktora habilitowanego na podstawie monografii dotyczącej wymiaru kary w Polsce. Ta praca została doceniona i wyróżniona w roku 1971 w prestiżowym konkursie gazetowym „Państwo i Prawo”, co otworzyło mu drzwi do dalszej kariery naukowej.

W 1985 roku, dzięki uchwale Rady Państwa, Tomasz Kaczmarek uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk prawnych, a w 1995 roku został profesorem zwyczajnym. W ciągu swojej kariery był aktywnym uczestnikiem wielu stypendiów, w tym Fundacji Alexandra von Humboldta oraz Fundacji Maxa Plancka, co pozwoliło mu na prowadzenie badań na uznanych niemieckich uczelniach, takich jak Hamburg, Kolonia czy Monachium.

W ciągu swojej kariery Kaczmarek brał udział w ponad pięćdziesięciu przewodach naukowych oraz pełnił rolę recenzenta w wielu sprawach związanych z nadaniem tytułu profesora. Był także promotorem doktoratów honoris causa przyznawanych Uniwersytetowi Wrocławskiemu, których absolwentami zostali m.in. profesorowie Witold Świda oraz Friedrich-Christian Schroeder.

Zajmowane stanowiska

Przez ponad trzydzieści lat Tomasz Kaczmarek pełnił funkcję kierownika w wrocławskim ośrodku prawa karnego. Jego działalność akademicka obejmowała lata 1972–1991, kiedy to był dyrektorem Instytutu Prawa Karnego i Kryminologii. Następnie, w latach 1996–2006, kierował Katedrą Prawa Karnego Materialnego na Uniwersytecie Wrocławskim.

Od 1984 do 1992 roku był aktywnym członkiem Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, gdzie współpracował z wybitnym profesorem Jerzym Wróblewskim. Jego zaangażowanie w reformowanie prawa karnego zaczęło się w 1980 roku, co zaowocowało uchwaleniem nowego Kodeksu karnego w 1997 roku.

W latach 1980–1981 był członkiem Komisji pracującej nad zmianami prawa karnego, która działała przy Ministrze Sprawiedliwości. Ponadto, w latach 1987–1997, był częścią Ministerialnej Komisji ds. reformy prawa karnego. W latach 2001–2002 pełnił rolę eksperta w Komisji Sejmowej, która skupiała się na opracowywanych zmianach w ustawie – Kodeks karny z 1997 roku.

Tomasz Kaczmarek miał również znaczący wpływ na tworzenie literatury prawniczej, będąc członkiem komitetów redakcyjnych takich publikacji jak Nowe Prawo oraz Przegląd Prawa i Administracji. Od 2004 roku jest członkiem Komitetu Redakcyjnego czasopisma prawniczego „Państwo i Prawo”.

Główne zainteresowania naukowe

Główne zainteresowania Tomasza Kaczmarka jako prawnika koncentrują się na podstawowych ramach teoretycznych ogólnej nauki o przestępstwie. W jego badaniach zwraca się uwagę na kluczowe aspekty, takie jak czyn i społeczna szkodliwość, warsztat dotyczący bezprawności, ustawowe znamiona przestępstwa, przyczynowość oraz kryteria normatywne, które odgrywają rolę w przypisaniu skutku w prawie karnym. Analizuje także pojęcie winy oraz współdziałania przestępnego.

Kolejnym istotnym obszarem jest nauka o karze oraz psychospołeczne uwarunkowania sądowego wymiaru kary. Jacek Gizek wskazuje, że badania Kaczmarka nad fundamentalnymi problemami w obszarze ogólnej nauki o przestępstwie oraz nad wymiarem sprawiedliwości pozwoliły na połączenie dwóch często postrzeganych jako odległe podejścia. Z jednej strony są to badania amerykańskiej socjologii, które koncentrują się na rzeczywistym działaniu prawa, a z drugiej – teoretyczne podejście, typowe dla niemieckiej dogmatyki prawa karnego. Kaczmarek w swoich publikacjach przenika te nurty, co czyni jego prace niezwykle różnorodnymi i bogatymi w analizy.

Jak podkreśla Andrzej Zoll, Tomasz Kaczmarek był jednym z pionierów, który dążył do oderwania materialnego elementu przestępstwa od ideologicznych wpływów, szczególnie tych wynikających z radzieckiej doktryny. Połączył ten element z pojęciem dobra prawnego, co znacząco wpłynęło na sposób rozumienia przestępstwa w polskim prawodawstwie. W ramach zajęć dotyczących struktury przestępstwa, jego prace na temat strony podmiotowej czynu zabronionego zasługują na szczególne uznanie.

W kontekście karnym, Kaczmarek jest uznawany za twórczego kontynuatorów dzieła swojego nauczyciela, Witolda Świdy. W jego badaniach nie można pominąć znaczenia myśli Bronisława Wróblewskiego, które dzięki jego pracy nadal są obecne współczesnych rozważaniach w tej dziedzinie. Tomasz Kaczmarek przyczynił się do ochrony i zaktualizowania dorobku szkoły wileńskiej, a jego badania nad nauką o karze oraz polityką karną stanowią niezwykle wartościowy wkład w polską naukę prawa karnego.

W ten sposób, w swoich pracach Kaczmarek z różnorodnych perspektyw ukazuje rolę prawa karnego w ochronie dóbr, które są kluczowe dla życia społecznego oraz jednostki. Przekłada się to także na zapewnienie gwarancji dla człowieka, chroniących go przed potencjalnymi nadużyciami ze strony władzy.

Działalność społeczna i polityczna

W 1956 roku Tomasz Kaczmarek brał aktywny udział w tworzeniu lewicowych autonomicznych organizacji studenckich, co zaowocowało miejscem w ich krajowych władzach. Jego zaangażowanie w działalność studencką trwało przez cztery lata, podczas gdy zajmował pozycję lidera wrocławskiego oddziału ZMS, czyli Związku Młodzieży Socjalistycznej.

Pomimo że jego młodzieńcze wychowanie miało katolicki charakter i odbywało się pod opieką wuja prowincjała, z czasem fascynacja marksizmem stała się dla niego istotnym elementem prowadzącym do ścisłego związania z intelektualnymi kręgami lewicy akademickiej. Jego osobiste przeżycia oraz przekonania wpłynęły na wybory, które podejmował w późniejszych latach.

W 2001 roku Kaczmarek spróbował swoich sił w polityce, startując w wyborach do Sejmu z listy PUG. Niestety, jego starania okazały się bezskuteczne, co jednak nie umniejsza jego dotychczasowej działalności społecznej i zaangażowania w sprawy polityczne.

Organizacje naukowe

Lista organizacji naukowych, z którymi współpracuje Tomasz Kaczmarek, obejmuje wiele ważnych instytucji, które przyczyniają się do rozwoju wiedzy w różnych dziedzinach prawa.

• wrocławskie Towarzystwo Naukowe,
• Towarzystwo Naukowe Prawa Karnego,
• Polskie Towarzystwo Kryminologiczne im. prof. Stanisława Batawii,
• Association Internationale de Droit Pénal (AIDP).

Odznaczenia

Tomasz Kaczmarek, jako prawnik, zdobył uznanie w swojej dziedzinie i został odznaczony licznymi nagrodami, które świadczą o jego zaangażowaniu oraz profesjonalizmie. Wśród najważniejszych wyróżnień, które otrzymał, można wymienić:

• Złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej.

Książki

Tomasz Kaczmarek, wybitny prawnik, jest autorem licznych dzieł dotyczących awangardowych zagadnień w dziedzinie prawa. W jego dorobku znajdują się m.in. publikacje, które wnikliwie analizują przestępczość oraz wymiar kary w Polsce. Wśród jego książek wyróżniają się następujące pozycje:

• Społeczne niebezpieczeństwo czynu i jego bezprawność jako dwie cechy przestępstwa (1966),
• Materialna istota przestępstwa i jego ustawowe znamiona (1968),
• Sędziowski wymiar kary w PRL w świetle badań ankietowych (1972),
• Przestępczość przeciwko rodzinie, opiece i młodzieży (1979), red. naukowa,
• Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary w ujęciu teorii i praktyki sądowej (1980),
• Problemy patologii społecznej (1986), red. naukowa i współautorstwo,
• Decyzja sędziego w sprawie wymiaru kary i jej psychospołeczne uwarunkowania (1987), współautor,
• Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym (1990), red. naukowa i współautorstwo,
• Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości (2006), s. 838.

Poza tym Kaczmarek jest autorem około dwustu artykułów, glos oraz recenzji, pisanych w językach polskim i niemieckim. Jego prace przyczyniają się do pogłębiania wiedzy w zakresie prawa karnego oraz socjologii przestępczości.

---

Oceń: Tomasz Kaczmarek (prawnik)

---