Poczta Główna w Toruniu

---

Lokalizacja

Placówka pocztowa usytuowana jest w zachodniej części Zespołu Staromiejskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie Rynku Staromiejskiego pod numerem 15.

Historia

Pierwszy budynek pocztowy

W 1703 roku, w trakcie szwedzkiego oblężenia, zniszczone zostały średniowieczne kamienice przy zachodniej stronie Rynku Staromiejskiego. Na ich miejscu zbudowano nowe, nawiązujące do stylu pałacowego kamienice, znane jako pałace miejskie (palazzo). W tych budynkach zamieszkiwali między innymi burmistrzowie Torunia, jak Hermann Russop czy Samuel Geret. Ten ostatni miał swoją rezydencję, która była znana jako Pałac Gereta.

Na działce, na której obecnie mieści się główny urząd pocztowy, jeszcze w XIX wieku stały dwa różne budynki. W części południowej, w pobliżu kościoła ewangelickiego, znanego dziś jako katolicki kościół św. Ducha, w latach 90. XVIII wieku działał dom weselny oraz gospoda „Pod Białym Orłem”. W roku 1807 budynek został przekształcony w „Hôtel de Varsovie”, a osiem lat później zmieniono jego nazwę na „Hôtel de Sanssouci”. Pod koniec lat 60. XIX wieku miała miejsce znacząca przebudowa owego obiektu.

Pałac Gereta, zlokalizowany na północ od hotelu, został nabyty przez magistrat w 1818 roku, aby służył jako siedziba urzędu pocztowego Torunia. Dzięki położeniu geopolitycznemu miasta, poczta uzyskała status poczty klasy pierwszej (pocztamt). Budynek, który był dwukondygnacyjny, posiadał architekturę klasycyzmu, gdzie znajdowały się pomieszczenia do segregacji oraz składowania przesyłek, paczek i listów. W budynku mieściło się także mieszkanie poczmistrza oraz miejsce pracy pozostałych pracowników. Na tyłach budynku zbudowane były obiekty gospodarcze, wozownia oraz stajnia dla dyliżansów pocztowych.

Budowa nowej poczty niemieckiej

Na początku lat 80. XIX wieku zniszczono stary budynek poczty, planując na jego miejscu budowę nowego gmachu. Projektantem był Johannes Otzen, profesor berlińskiej Wyższej Szkoły Technicznej, pochodzący z Hanoweru. Proces budowy rozpoczął się w 1881 roku i trwał przez trzy lata. Nowy obiekt, którego plan przypominał literę U, składał się z trzech kondygnacji i charakteryzował się dużym dwuspadowym dachem oraz rozbudowanymi mansardami zwieńczonymi dekoracyjnymi szczytami. Wejście do budynku mieściło się w północnej osi, prowadząc do głównej przestrzeni nazywanej „salą operacyjną” (die Schalter-Halle), gdzie odbywała się obsługa przesyłek.

W sali tej były zlokalizowane stanowiska do wydawania oraz przyjmowania przesyłek umiejscowione po przeciwnych stronach. Skrzydła prostopadłe do frontu były urządzone w układzie amfiladowym, co tworzyło ciąg pomieszczeń zarówno na parterze, jak i na piętrach. W wyższych kondygnacjach miały swoje biura. Na końcu południowego skrzydła wznosiła się klatka schodowa z ozdobną wieżyczką, zwieńczoną ośmiokątnym spiczastym dachem.

Rozbudowa

Pod koniec lat 80. XIX wieku, Cesarska Naddyrekcja Poczty (Kaiserlische Ober-Postdirektion) zakupiła sąsiadujący budynek hotelowy, wówczas należący do Carla Plenza. Początkowo zamierzano dostosować istniejącą infrastrukturę do rosnących potrzeb urzędu pocztowego, chociaż ostatecznie plany te zostały porzucone. W 1891 roku rozebrano dawny hotel, a rok później – w maju – w Urzędzie Policji Budowlanej złożono projekt rozbudowy autorstwa A. Brocka, który zawierał nową konstrukcję w postaci południowego skrzydła z wieżą telegraficzną. Nowa część była stylistycznie dopasowana do dotychczasowego urzędu pocztowego, przeciągając linię dachu oraz fryzy. Nowa południowa część budynku powielała również wzór okien, z identycznym dachem i szczytem, ale wyróżniała się nową wieżyczką telegraficzną, która wznosiła się nad całym kompleksem. Jej wysokość wynosiła 17 metrów od linii okapu dachu.

Na podstawie tego samego projektu powstały dodatkowe budynki na zapleczu głównego gmachu, wypełniające działkę aż do ulicy Piekary, gdzie obecnie znajduje się punkt filatelistyczny oraz miejsce nadawania paczek.

Dalsza historia

W 1910 roku w siedzibie urzędu pocztowego wybuchł pożar, który zniszczył dużą część dachu, jednakże naprawy zostały zrealizowane jeszcze tego samego roku. W latach 20. XX wieku zmodernizowano dekoracyjne tarcze na budynku, zmieniając wizerunki pruskiego orła na godło Polski, z kolei napis Kaiserlisches Postamt zmieniono na Poczta.

W czasie II wojny światowej wieżyczka telegraficzna została uszkodzona i usunięta do poziomu gzymsu tuż po zakończeniu wojny. Budynek Poczty Głównej przeszedł renowację w 1992 roku. W dniu 5 października 2019 roku na frontowej ścianie poczty odsłonięto tablicę upamiętniającą obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.

Dekoracje

Budynek poczty wyróżnia się bogatą dekoracją, która doskonale wpisuje się w stylistykę neogotycką. Elewacja, z zachowaną dbałością o detale, prezentuje się wyjątkowo.

Wizytówką obiektu są drzwi wejściowe, zarówno od strony północnej, jak i południowej, każde z nich zdobione eleganckimi portalami. Warto zauważyć, że liczne tynkowane blendy zostały zaprojektowane w taki sposób, aby imitować witraże. Dodatkowo, niektóre z nich zdobią dekoracje sgraffitowe, nawiązujące do motywów roślinno-geometrycznych, co można zobaczyć na elewacjach południowej oraz zachodniej.

Interesującym elementem jest duża wnęka w południowej elewacji, która pierwotnie pełniła funkcję okna wychodzącego na okoliczną działkę przykościelną. Niestety, na skutek sprzeciwu pastora okno zostało zabudowane, co zmieniło jego funkcjonalność. Całość elewacji upiększono roślinnym ornamentem oraz niezachowanym do dzisiaj niemieckim napisem: „Jeden uważa, drugi rozśmiesza, trzeci potwierdza, a ja nic nie widzę”.

Wiele detali architektonicznych zostało wykonanych z glazurowanych cegieł w dwóch barwach – czerwonej i zielonej, co nadaje budynkowi charakterystyczny wygląd. Z kolei okna pierwszego piętra zdobią dekoracje maswerkowe, w tym ostrołuki z trójliściem oraz rozetami z czwórliściem.

Fasady budynku przeplatane są przez liczne fryzy, co dodaje im dynamiki. Nad oknami przyziemia znajdują się fryzy arkadowe, podczas gdy nad oknami pierwszego piętra możemy dostrzec fryzy floralne, a powyżej okien drugiego piętra fryzy romboidalne i ząbkowe. Ostatnim elementem są fryzy diamentowe, które wieńczą portale, wzbogacając całą kompozycję architektoniczną.

---

Oceń: Poczta Główna w Toruniu

---