Tony Halik

Media i komunikacja

Tony Halik, którego prawdziwe imię i nazwisko brzmi Mieczysław Sędzimir Antoni Halik, to postać, która odcisnęła trwały ślad w historii polskiej kultury i podróżnictwa. Urodził się 24 stycznia 1921 roku w Toruniu, a zmarł 23 maja 1998 roku w Warszawie.

Jako podróżnik, dziennikarz, operator filmowy oraz fotograf, Halik zyskał uznanie dzięki swoim niezwykłym relacjom oraz dokumentacjom z podróży po całym świecie. Jego twórczość była nie tylko pasją, ale również inspiracją dla wielu pokoleń adeptów sztuki podróżniczej w Polsce.

Życiorys

Dzieciństwo

Tony Halik, właściwie urodzony 24 stycznia 1921 roku w Toruniu, pochodził z rodziny mającej podłoże ziemskie. Jego rodzice, Zbigniew i Helena z d. Krasucka, posiadali majątki w Tupadle oraz Żabinach. Po tym, jak majątek Tupadły upadł, rodzina czasowo przeniosła się do Torunia. Jednakże z czasem zdecydowali się na osiedlenie się w Żabinie, dokąd Zbigniew nabył nowy majątek. Tony miał przyrodnią siostrę Teresę z drugiego małżeństwa matki, co wzbogacało jego życie rodzinne. W dramatycznych okolicznościach roku 1933, Zbigniew Halik popełnił samobójstwo.

Prawdopodobnie w Żabinie rozpoczął swoją edukację, która później kontynuowana była w Działdowie. Po tragicznych wydarzeniach w rodzinie, Tony zamieszkał z stryjem Wacławem w Żulicach, a później przeprowadził się z powrotem do Żabin. Uczęszczał do Liceum im. Stanisława Małachowskiego w Płocku, lecz ostatecznie skończył naukę w innym miejscu – Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Jagiełły w Płocku. Już jako uczeń stawiał swoje pierwsze kroki w dziedzinie podróży, co współczesne mu czasy stały się inspiracją do późniejszych wydarzeń w jego życiu.

II wojna światowa

W wyniku działań wojennych w 1940 roku, Tony Halik stracił swojego ojczyma, co spowodowało przeprowadzkę jego matki Heleny do Zalesia, niedaleko Żabin. W tym okresie Tony otworzył swój zakład fotograficzny. W 1942 roku rodzina Halików przeniosła się do Lubowidza, gdzie Tony prowadził kolejną działalność fotograficzną.

W kwietniu 1943 roku Halik został powołany do Wehrmachtu i trafił do 6. Baterii Szkolnej 11. Ciężkiego Zapasowego Dyonu Obrony Przeciwlotniczej Luftwaffe w Królewcu, by latem tego samego roku przejść do 40 Eskadry Średnich i Ciężkich Bombowców Luftwaffe. W krótkim czasie zdezerterował, angażując się w ruch oporu w Francji, a później w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Rozpoczął służbę w 4. Dywizji piechoty w Szkocji, która zakończyła się zdobyciem brytyjskiego Medalu za Wojnę 1939–1945 oraz francuskiego Krzyża Wojennego (Croix de Guerre).

Podczas służby w armii, nawiązał bliską relację z sanitariuszką Pierrette Andrée Courtin, z którą ożenił się, chociaż przez całe życie skrywał swoje powiązania z Wehrmachtem, twierdząc, że dotarł do Francji przez Rumunię, a następnie służył w RAF.

W czasie wojny Tony Halik po raz pierwszy zainteresował się filmowaniem, dokumentując swoją rzeczywistość i życie samolotów.

Pobyt w Ameryce

22 kwietnia 1946 roku w Antezant-la-Chapelle Tony Halik ożenił się z Pierrette Andrée Courtin. W dokumencie ślubnym błędnie zapisano jego miejsce urodzenia. Ślub kościelny odbył się 14 lipca 1946 roku w kaplicy wojskowej w Banffie, a para po ceremonii wyjechała do Argentyny. W stolicy kraju, Buenos Aires, Halik podjął się pracy jako pilot dla linii lotniczych, a później jako fotograf dla Juana Peróna i jego żony Evity.

W 1950 roku uzyskał argentyńskie obywatelstwo, pomimo że w 1952 roku giną w dokumentach podającego jego miejsce jako „Torim”. W latach 1957–1961 podróżował jeepem po Ameryce Południowej i Północnej. Ich wyjątkowa przygoda zaczynała się na Ziemi Ognistej i kończyła w Alasce, obejmując łącznie 182 624 km i 21 krajów.

W 1959 roku w Bostonie na świat przyszedł jego syn Ozana. Nazwa ta, według Halika, przypisania czci Indianinowi, który uratował mu życie w trakcie niebezpiecznej bitwy. Swoje przeżycia opisał w książce zatytułowanej „180 tysięcy kilometrów przygody”. Podróż zakończyli w 1961 roku, następująco się przenosząc do Meksyku, gdzie Halik nigdy nie przestał być związany z filmowaniem i dokumentowaniem swojego życia.

Pobyt w Polsce

W 1972 roku rozpoczęła się emisja filmów Halika w Telewizji Polskiej, a jego sześcioodcinkowy cykl „180 tysięcy kilometrów przygód” stał się częścią programu „Klub sześciu kontynentów”. W 1974 roku Halik poznał Elżbietę Dzikowską, z którą spędził resztę swojego życia, mimo że nigdy nie zawarli formalnego związku. Ich pierwszy wspólny występ telewizyjny miał miejsce 10 kwietnia 1977 roku.

Para zamieszkała w Międzylesiu, gdzie nagrali dwadzieścia odcinków z cyklu „Tam, gdzie pieprz rośnie”, który emitowano w latach 1982–1983. Warto podkreślić, że program cieszył się dużą popularnością. Halik występował również z dziennikarzem Ryszardem Badowskim.

9 grudnia 1984 roku Telewizja Polska rozpoczęła nadawanie serii „Tam, gdzie rośnie wanilia”, która przyniosła Halikowi i Dzikowskiej „Złoty Ekran”. Rok później duet ten ponownie został wyróżniony „Wiktorami”. Halik aktywnie uczestniczył w tych programach, jednocześnie będąc tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa.

W latach 1987–1988 Halik opłynął świat na żaglowcu „Dar Młodzieży”. Przed śmiercią planował podróż do Indonezji, jednak 23 maja 1998 roku zmarł w Warszawie. Jego grobowiec znajduje się na cmentarzu Bródnowskim. Po swojej śmierci, w 2002 roku zbudowano mu pomnik autorstwa profesora Gustawa Zemły.

Wszystkie jego dokumenty filmowe zostały przekazane do Filmoteki Narodowej, co stanowi istotny wkład w polską kulturę filmową.

Kontrowersje

W ciągu swojego życia Tony Halik stał się postacią, której relacje i osiągnięcia budzą wiele kontrowersji. Z biegiem lat pojawiały się wątpliwości co do prawdziwości jego narracji. Zarzuca mu się nie tylko manipulowanie faktami, ale również wymyślanie własnych osiągnięć, które miałyby stwarzać korzystniejszy wizerunek w oczach opinii publicznej.

Największe skandale związane z Halikiem ujrzały światło dzienne w 2022 roku, kiedy ujawniono, że on oraz Elżbieta Dzikowska w rzeczywistości nigdy nie formalizowali swojego związku małżeńskiego. Ponadto, pojawiły się także kontrowersje dotyczące jego kariery wojskowej w trakcie II wojny światowej, w której Halik twierdził, że jako pilot RAF kilkakrotnie był zestrzeliwany podczas słynnej bitwy o Anglię.

Do 2017 roku, kiedy to opublikowano biografię Halika autorstwa Mirosława Wlekłego, powszechnie twierdzono, że Halik zdobył nagrodę Pulitzera za cykl programów politycznych o Kubie emitowanych przez stację NBC. Jednakże, informacje te okazały się nieprawdziwe. Po śmierci Halika, Elżbieta Dzikowska powielała mit o jego rzekomym osiągnięciu, ale Mirosław Wlekły wykazał, że faktycznie Tony Halik nigdy nie otrzymał tej prestiżowej nagrody.

Warto zaznaczyć, że nagroda Pulitzera nie jest przyznawana za materiały filmowe w żadnej z trzech kategorii konkursowych, tj. literatura, muzyka i dziennikarstwo. Na oficjalnej stronie nagrody Pulitzera także tony Halik nie widnieje wśród laureatów, co dodatkowo podważa wiarygodność jego twierdzeń.

Upamiętnienia

Tony Halik, znany podróżnik i osobowość telewizyjna, pozostawił po sobie wiele śladów w polskiej kulturze, które są podziwiane i pamiętane do dziś. W latach 90. XX wieku w Polsce rozwinęła się popularność graffiti z hasłem „Tu byłem – Tony Halik”. To nie tylko parodia programów telewizyjnych Halika, ale także humorystyczny komentarz społeczny.

Warto wspomnieć, że 28 lutego 2000 roku na ścianie kamienicy przy ul. Prostej 8, w miejscu urodzin Halika, została umieszczona tablica pamiątkowa, upamiętniająca jego życie i dokonania. Kolejnym istotnym momentem było otwarcie 24 stycznia 2003 roku Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika przy ul. Franciszkańskiej 11 w Toruniu, które zbiera cenne pamiątki przekazane przez Elżbietę Dzikowską w 1999 roku.

Od 2009 do 2012 roku w Obornikach Śląskich odbywał się Festiwal Kultur Świata im. Tony’ego Halika, który przyciągał miłośników różnych kultur. Również w 2011 roku w Bydgoszczy miała miejsce pierwsza edycja Bydgoskiego Festiwalu Podróżnicy, podczas którego honorowane są osoby posiadające inspirujące dokonania podróżnicze. Statuetka im. Tony’ego Halika została przyznana wielu laureatom, których przygody zostały uwiecznione w opowieściach.

W 2017 roku ukazała się książka Mirosława Wlekłego zatytułowana „Tu byłem. Tony Halik”, a w 2018 roku w Bydgoszczy założono Stowarzyszenie Podróżnicy, które działa na rzecz popularyzacji podróży i odkryć. W 2020 roku z kolei Marcin Borchardt zrealizował film dokumentalny o Tony’m Haliku, przybliżając jego życie szerszej publiczności.

Patronat Tony’ego Halika obejmuje również kilka szkół: podstawową nr 16 w Warszawie na osiedlu Kabaty, podstawową nr 34 w Toruniu oraz Technikum w Zespole Szkół nr 1 w Ożarowie Mazowieckim.

Oceń: Tony Halik

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:6