Wacław Sadkowski

---

Życiorys

W latach 1948–1956 Wacław Sadkowski był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Polskiej. Po roku 1956 przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jego kariera literacka zainaugurowała się w 1949 roku, a podczas studiów, które ukończył w 1955 roku na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, zaczął wyrażać swoje opinie na temat literatury.

Na początku lat pięćdziesiątych XX wieku rozpoczął działalność jako krytyk literacki, publikując liczne szkice oraz recenzje w renomowanych czasopismach, takich jak „Tygodnik Powszechny”, „Znak”, „Nowa Kultura” oraz „Twórczość”. Jego obecność w mediach była również istotna; występował zarówno w radio, jak i w telewizji. W latach 1955–1968 pracował jako recenzent literacki w dzienniku „Trybuna Ludu”, a w latach 1970–1972 angażował się w redakcję dwutygodnika „Współczesność”.

Od 1972 roku pełnił rolę redaktora naczelnego miesięcznika „Literatura na Świecie”, a od 1988 do 1990 roku zajmował stanowisko prezesa i redaktora naczelnego Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. W 1990 roku objął funkcję prezesa Fundacji „Literatura Światowa” oraz był wiceprezesem Fundacji Kultury Polskiej.

Wacław Sadkowski wykładał literaturę światową XX wieku na Uniwersytecie Warszawskim, a także prowadził gościnne wykłady na wielu zagranicznych uniwersytetach, w tym w Brukseli, Leuven oraz Gandawie, a także na Columbia University w Nowym Jorku, University of Iowa oraz w Goshen College w stanie Indiana w Stanach Zjednoczonych.

Był członkiem wielu prestiżowych organizacji literackich, w tym Związku Literatów Polskich (w latach 1953–1957 oraz od 1983), Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (od 1961), Polskiego PEN Clubu (od 1974) oraz Societe Européene de Culture (od 1975), a od 2003 roku był członkiem Conseil Exécutiv tego stowarzyszenia.

Współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa PRL

Według źródła przedstawionego przez Marka Nowakowskiego, który zgromadził 15 teczek dotyczących swojej osoby w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej, ujawnione zostały informacje o tym, że jednym z donosicieli na niego był szkolny kolega, a w rzeczywistości partyjny literat Wacław Sadkowski. Był on znany jako Tajny Współpracownik „Olcha” oraz współpracował z Służbą Bezpieczeństwa (SB).

Poszukiwania przeprowadzone przez Joannę Siedlecką w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej rzucają nowe światło na tę sprawę, ukazując, że Wacław Sadkowski był aktywnym współpracownikiem SB przez cały okres 16 lat, od 1972 do listopada 1988 roku. Formalnie pełnił on rolę „konsultanta”, ponieważ wówczas część członków partii komunistycznej nie mogła być rekrutowana jako tajni współpracownicy.

Analiza pięciotomowego zbioru dokumentów, który zachował się w Instytucie Pamięci Narodowej, ukazuje, że regularnie sporządzał on obszerne donosy odnoszące się do osób działających w polskim środowisku literackim oraz literatów zagranicznych, z którymi się kontaktował. Jego współpraca nie ograniczała się jedynie do raportowania; Wacław Sadkowski tworzył również opracowania oraz analizy literackie i zjawisk związanych z życiem literackim.

W dokumentach sporządzonych na potrzeby tajnych służb, autor dostarczał funkcjonariuszom SB cennych wskazówek dotyczących metod, jakie można stosować do dyskredytowania literatów, którzy nie sprzyjali władzom, oraz jak skutecznie zwalczać niezależny ruch wydawniczy w Polsce, a także czasopisma kulturalne publikowane za granicą.

Życie prywatne

Wacław Sadkowski prowadził swoje życie w stolicy Polski, a konkretnie na Mokotowie, gdzie mieszkał przez długie lata. Jego żona, Danuta Sadkowska, z domu Stramer-Kwiecińska (rok urodzenia 1932, zmarła w 2016) miała bogatą karierę jako redaktorka literatury dla młodzieży. W swoim dorobku opracowała m.in. prace pisarskie Zofii Chądzyńskiej oraz Małgorzaty Musierowicz, które zyskały dużą popularność wśród młodych czytelników.

Później oboje zamieszkali na Sadybie, gdzie spędzali wspólnie czas, co stanowiło ważny element ich życia prywatnego.

Nagrody

W życiu Wacława Sadkowskiego istotną rolę odegrały liczne wyróżnienia i nagrody, które przyczyniły się do jego uznania w środowisku literackim oraz społecznym. Oto kluczowe odznaczenia, które otrzymał:

• Nagroda im. Juliana Bruna w 1960 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski w 1964 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski w 1974 roku,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 1997 roku,
• Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta w 2019 roku.

W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Sadkowski został także uhonorowany wieloma innymi odznaczeniami, w tym:

• Złotym Krzyżem Zasługi,
• Medalem 30-lecia Polski Ludowej,
• Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”,
• Medalem im. Ludwika Waryńskiego w 1988 roku.

Twórczość

W twórczości Wacława Sadkowskiego można znaleźć wiele interesujących publikacji, które ukazują jego różnorodne podejście do literatury. Oto niektóre z jego najważniejszych dzieł:

• Ruch recenzyjny a czytelnictwo dawniej i dziś (z Juliuszem W. Gomulickim i Adamem Klimowiczem; 1960),
• Literatura katolicka w Polsce (szkice historycznoliterackie; Książka i Wiedza 1963),
• Penetracje i komentarze. Notatnik recenzenta 1960-1965 (szkice krytycznoliterackie; Czytelnik 1967),
• Drogi i rozdroża literatury Zachodu (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1968, wyd. 2 rozszerzone 1978),
• Parnicki (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1970, wersja angielska w koedycji z wyd. Czytelnik: 1978),
• Rusinek (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1971; wersja francuska: 1985),
• Kręgi wspólnoty (szkice krytycznoliterackie; PIW 1972),
• Wśród książek z literatury angielskiej i amerykańskiej. Poradnik bibliograficzny (Biblioteka Narodowa 1971),
• Andrzejewski (seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska i Zjednoczenie Księgarzy 1973; wersja angielska: 1975),
• Kuśniewicz (w języku angielskim; seria: „Sylwetki współczesnych pisarzy”; Agencja Autorska 1974; wersja francuska: 1980),
• James Baldwin (seria: „Klasycy Literatury XX Wieku”; Czytelnik 1985, ISBN 83-07-01342-9),
• Od Conrada do Becketta (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1989, ISBN 83-05-11998-X),
• Mój sposób na życie. Próba autobiografii (Iskry 1998, ISBN 83-207-1596-2),
• Proza świata. Szkice do obrazu powieściopisarstwa wieku XX (szkice krytycznoliterackie; Książka i Wiedza 1999, ISBN 83-05-13074-6),
• Odpowiednie dać słowu słowo. Zarys dziejów przekładu literackiego w Polsce (szkice krytycznoliterackie; Prószyński i S-ka 2002, ISBN 83-7337-073-0),
• Precz! Jesteś tyranem! Pamiętnik miłości nieodwzajemnionej (szkice krytycznoliterackie; Twój Styl 2004, ISBN 83-7163-367-X),
• W drzwiach do Europy. Szkice o polskiej kulturze umysłowej i literackiej (Wyd. Ston2 2007, ISBN 83-7273-197-7).

Przekłady

W literackim dorobku Wacława Sadkowskiego znajduje się wiele znaczących przekładów, które miały wpływ na polski rynek wydawniczy. Oto niektóre z nich:

• Richard M. DeVos oraz Charles Paul Conn, Uwierz! (Studio Emka 1994, ISBN 83-85881-12-3),
• Joe Girard, współpr. Stanleya H. Browna, Każdemu sprzedasz wszystko co zechcesz (Studio Emka 1994, 2006),
• Napoleon Hill, Myśl!… i bogać się: podręcznik człowieka interesu (Studio Emka 1994, ISBN 83-85881-04-2),
• Ron Holland, Siła żywego słowa w biznesie: jak osiągnąć zamożność nie mając własnego kapitału (Studio Emka 1994, ISBN 83-85881-06-9),
• Michael Ondaatje, Angielski pacjent (Muza 1994, seria: „Biblioteka Bestsellerów”, ISBN 83-7079-253-7; Świat Książki 1997, ISBN 83-7129-519-7; Libros, Świat Książki 2000, ISBN 83-7227-699-4; C&T 2001, ISBN 83-87498-71-8),
• Mario Puzo, Mamma Lucia (Wydawnictwo Dolnośląskie 1994, ISBN 83-7023-323-6),
• David S. Wyman, Pozostawieni swemu losowi: Ameryka wobec Holocaustu 1941–1945 (Państwowy Instytut Wydawniczy 1994, ISBN 83-06-02396-X),
• Robert Coover, Scena miłosna (sztuka teatralna, 1995; emisja: 21 stycznia 1996, reż. Maria Zmarz-Koczanowicz),
• Michael Ondaatje, W lwiej skórze (seria: Współczesna Proza Światowa; Państwowy Instytut Wydawniczy 1995, ISBN 83-06-02463-X),
• Robert H. Schuller, Ciężkie czasy przemijają, bądź silny i przetrwaj je (Studio Emka 1996, ISBN 83-85881-44-1),
• Robert H. Schuller, Nie ma kresu sukcesom, nie ma klęsk ostatecznych (Studio Emka 1996, ISBN 83-85881-54-9),
• V, Menedżer jak Mafioso (Studio Emka 1996, ISBN 83-85881-58-1),
• Zig Ziglar, Ziga Ziglara sztuka profesjonalnej sprzedaży (Studio Emka 1996, ISBN 83-85881-34-4),
• Christopher Isherwood, W poszukiwaniu azylu (przekład i posłowie; Wiedza i Życie 1997, ISBN 83-7184-809-9),
• James W. Robinson, Imperium wolności: historia Amway Corporation (Studio Emka 1997, ISBN 83-85881-73-5),
• Alain de Botton, Jak Proust może zmienić twoje życie (Studio Emka 1998, ISBN 83-85881-40-9),
• Tom Chappell, Dusza biznesu (Studio Emka 1998, ISBN 83-85881-68-9),
• Nina Fitzpatrick, Amory Faustyny (Prószyński i S-ka 1998, ISBN 83-7180-999-9),
• Kenneth S. Lynn, Hemingway (Wydawnictwo Literackie 1999, ISBN 83-08-02935-3),
• Peter Carey, Oskar i Lucynda (Prószyński i S-ka 2000, ISBN 83-7255-534-6),
• Jean Cormier, współpr. Hildy Guevara Gadei i Alberta Granado Jimeneza, Che Guevara (Prószyński i S-ka 2000, ISBN 83-207-1636-5; Iskry 2004, ISBN 83-207-1762-0),
• Jean-Marie Laclavetine, Przeklęta pierwsza linijka (seria: „BIP Biblioteczka Interesującej Prozy”; Prószyński i S-ka 2000, ISBN 83-7255-699-7),
• Stephen C. Lundin, Harry Paul, John Christensen, Fish! – chwyciło! (Studio Emka 2001, ISBN 83-88931-07-5),
• Rich DeVos, Nadzieja z głębi serca: 10 lekcji życiowych (Studio Emka 2002, ISBN 83-88607-29-4),
• Amos Oz, Opowieść się rozpoczyna: szkice o literaturze (z ang. tłumaczenia Maggie Bar-Tura; Prószyński i S-ka 2003, ISBN 83-7337-585-6),
• Kendall Taylor, Zelda i Scott Fitzgeraldowie: niekiedy szaleństwo bywa mądrością (Twój Styl 2003, ISBN 83-7163-371-8),
• Andy Borowitz, Kto mi zwędził mydło? Jak przetrwać więzienne lata. Podręcznik dla dyrektorów generalnych (Studio Emka 2004, ISBN 83-88931-46-6),
• Brenda Maddox, Nora Joyce: żywot prawdziwej Molly Bloom (Twój Styl 2004, ISBN 83-7163-488-9),
• Michael Ondaatje, Oczy Buddy (Prószyński i S-ka 2004, ISBN 83-7337-595-3),
• Henri Troyat, Marina Cwietajewa: wieczna buntownica (Twój Styl 2004, ISBN 83-7163-223-1),
• Jim Harrison, Dalva (Twój Styl 2005, ISBN 83-7163-473-0),
• Brian Boyd, Nabokov. Dwa oblicza (Twój Styl 2006).

Inne prace redakcyjne

Wacław Sadkowski zrealizował szereg interesujących prac redakcyjnych, które zapisały się na stałe w polskiej literaturze. Jego zaangażowanie obejmowało m.in. pisanie posłowia i wstępów do wielu istotnych dzieł. Poniżej znajduje się pełna lista jego projektów redakcyjnych:

• James Baldwin, Inny kraj (autor posłowia; przeł. Tadeusz Jan Dehnel, wiersze przeł. Ludmiła Marjańska; Państwowy Instytut Wydawniczy 1975),
• Michał Choromański, Memuary (autor posłowia; Wydawnictwo Poznańskie 1976),
• Teodor Parnicki, Hrabia Julian i król Roderyk: powieść historyczna (autor posłowia; Wydawnictwo Poznańskie 1976),
• John Barth, Bakunowy faktor (autor posłowia; przeł. Sławomir Magala; Czytelnik 1980, ISBN 83-07-00045-9),
• Zapisane w pamięci: o Melanii Kierczyńskiej – wspomnienia i szkice (autor wstępu; wybór i oprac. Olga Kierczyńska; Czytelnik 1981, ISBN 83-07-00411-X),
• Bohdan Czeszko, Pokolenie (autor posłowia; Iskry 1984, ISBN 83-207-0570-3),
• Izydor Zaczykiewicz, Włóczywoda (autor posłowia; Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, ISBN 83-06-01056-6),
• Sercu bliska: materiały repertuarowe dla amatorskiego ruchu artystycznego w wojsku (autor wstępu; wybór i oprac. Janina Emilewicz; MON 1984),
• George Orwell, Folwark zwierzęcy (autor posłowia; przeł. Bartłomiej Zborski; Alfa 1988, ISBN 83-7001-244-2),
• Szymon Kobyliński, Odpukajmy!: rzecz o ostrzegawczych przesądach polskich (autor posłowia; Krajowa Agencja Wydawnicza 1990, ISBN 83-03-02930-4),
• Leksykon pisarzy świata: XX wiek (oprac. zespół red. „Literatura na Świecie” pod kierunkiem Wacława Sadkowskiego; Fundacja „Literatura Światowa” 1993, ISBN 83-900273-2-1),
• Leksykon pisarzy świata: XX wiek. 2, Suplement (oprac. zespół red. „Literatura na Świecie” pod kierunkiem Wacława Sadkowskiego; Fundacja „Literatura Światowa” 1993, ISBN 83-900273-3-X),
• Leksykon pisarzy świata XX wieku (przewodniczący komitetu redakcyjnego; Wydanie 2, popr. i rozsz. Leksykonu pisarzy świata: XX wiek; Fundacja „Literatura Światowa” 1997, ISBN 83-900273-4-8),
• Norman Mailer, Nadzy i martwi (autor posłowia; przeł. Jan Zakrzewski; Wydawnictwo Dolnośląskie 1996, ISBN 83-7023-554-9),
• Charles Dickens, Klub Pickwicka, T. 1-2 (autor posłowia; przeł. Włodzimierz Górski; uzup. Zofia i Wiktor Popławscy; Wydawnictwo Dolnośląskie 1997, ISBN 83-7023-600-6),
• Romain Gary, Edukacja europejska (autor posłowia; przekł. Józef Waczków; „Wiedza i Życie” 1997, ISBN 83-7184-840-4),
• Tomasz Mann, Lotta w Weimarze (autor posłowia; przekł. Feliks Konopka; Wiedza i Życie 1997, ISBN 83-7184-801-3),
• Jean-Paul Sartre, Słowa (autor posłowia; przekł. Julian Rogoziński; Wiedza i Życie 1997, ISBN 83-7184-848-X),
• Gustave Flaubert, Trzy opowieści (autor posłowia; przeł. Julian Rogoziński; Prószyński i S-ka 1998, ISBN 83-7180-553-5),
• Jean-Paul Sartre, Idiota w rodzinie: wybór tekstów z nieukończonej monografii [o Gustavie Flaubercie] (autor wyboru; przeł. Józef Waczków; Słowo/Obraz Terytoria 2000, ISBN 83-88560-20-4),
• Heinrich Heine, Romantyk znad Renu: 112 utworów poetyckich (autor posłowia; przeł. i wstępem opatrzył Ludwik Krasucki; Fundacja Ekumeniczna „Tolerancja” 2003, ISBN 83-89422-05-0),
• Dan Pagis, Ostatni (autor opracowania; przeł. Irit Amiel; Studio Emka, 2004, ISBN 83-88931-41-5).

---

Oceń: Wacław Sadkowski

---