Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, z siedzibą w Toruniu, to instytucja o wyjątkowym znaczeniu, której pełna nazwa brzmi: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet. Fundacja ta była znana także pod innymi nazwami, takimi jak Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej” oraz Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”.
Rola Fundacji wykracza poza zwykłe archiwizowanie – pełni ona również zadania muzealne. Zajmuje się dokumentowaniem oraz upamiętnianiem osób, które były związane z Wojskową Służbą Kobiet, a także konspiracją pomorską podczas drugiej wojny światowej. To także ważny ośrodek badający Dział Łączności Zagranicznej V oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej, znany jako „Zagrody”. Fundacja została oficjalnie założona 24 kwietnia 1990 roku.
Pomysłodawczynią tej wartościowej inicjatywy była Elżbieta Zawacka, która z zaangażowaniem przyczyniła się do powstania Fundacji. Również Stanisław Salmonowicz oraz Grzegorz Górski brali udział w jej zakładaniu. Obecnie siedziba Fundacji znajduje się przy ul. Podmurnej 93 w Toruniu.
Warto zaznaczyć, że obecnym prezesem Fundacji jest Dorota Zawacka-Wakarecy, która kontynuuje dzieło swoich poprzedników, dbając o pamięć oraz dziedzictwo związane z historią Wojskowej Służby Kobiet.
Historia
Elżbieta Zawacka rozpoczęła gromadzenie materiałów związanych z Wojskową Służbą Kobiet, konspiracją pomorską oraz Zagrodą w latach 60. XX wieku. Idee związane z założeniem Fundacji zrodziły się pod koniec lat 80. Pierwszym zamysłem było stworzenie Archiwum Armii Krajowej, do którego miały zostać przekazane zbiory zgromadzone przez Zawacką. Stworzyła ona Fundację Archiwum i Muzeum Armii Krajowej im. Stefana Grota Roweckiego w Warszawie, jednakże działalność tej instytucji nie rozwinęła się w oczekiwany sposób.
W obliczu tych trudności, Zawacka podjęła decyzję o utworzeniu Fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, której siedziba znajduje się w Toruniu. 16 lutego 1990 roku złożono oświadczenie o zamiarze ustanowienia Fundacji. Dnia 24 kwietnia 1990 roku Fundacja została wpisana do rejestru Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi i uzyskała osobowość prawną. Wśród założycieli znalazła się Elżbieta Zawacka oraz Stanisław Salmonowicz i Grzegorz Górski. W lipcu 1993 roku powstała także Filia Fundacji w Gdańsku.
W listopadzie 1996 roku podczas VI Sesji naukowej, Elżbieta Zawacka wraz z grupą kombatantek stworzyła Memoriał Generał Marii Wittek, którego celem było gromadzenie materiałów dokumentujących służbę wojskową Polek w czasie II wojny światowej. Memoriał ten formalnie funkcjonuje w ramach Fundacji od 14 stycznia 1997 roku.
W 2002 roku Fundacja przyjęła nową nazwę: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”. Po śmierci Elżbiety Zawackiej w 2009 roku, Fundacja zyskała obecną nazwę. 23 września 2014 roku, przed siedzibą Fundacji, odsłonięto pomnik Elżbiety Zawackiej, upamiętniający jej wkład w historię.
Działalność
Najstarszą i nieprzerwaną formą działalności Fundacji jest Klub Historyczny, który zainaugurował swoją działalność 24 lutego 1987 roku. Główne zadanie tego klubu stanowi upowszechnianie wiedzy na temat historii ruchu oporu w regionie Pomorza, kładąc szczególny nacisk na historię Armii Krajowej oraz Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. W dniu 27 lutego 1989 roku, patronem Klubu został Antoni Antczak, co dodatkowo podkreśliło znaczenie tej instytucji w upamiętnieniu lokalnej historii.
W ramach obchodów Narodowego Święta Niepodległości, Fundacja ma zaszczyt organizować sesje naukowe i popularnonaukowe, które przyciągają licznych uczestników oraz miłośników historii. Pierwsze z tych wydarzeń miały miejsce w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu, a z czasem sesje przeniosły się do Sali Mieszczańskiej w Ratuszu Staromiejskim oraz Sali Wielkiej Dworu Artusa w Toruniu.
Dodatkowym aspektem działalności Fundacji jest inicjatywa wydawnicza. W ramach tej działalności powstało już kilka tomów Słownika Biograficznego Konspiracji Pomorskiej z lat 1939–1945 oraz seria publikacji pod nazwą Służba Polek na frontach II wojny światowej. Oddzielnym projektem wydawniczym jest Biuletyn, który pierwotnie był wydawany jako Biuletyn Klubu Historycznego im. Antoniego Antczaka.
Przypisy
- Organizacja: struktury, władze, działy. zawacka.pl. [dostęp 02.04.2023 r.]
- a b c d e f O Fundacji. zawacka.pl. [dostęp 02.04.2023 r.]
- Mateusz Pielka: W Toruniu odsłonięto pomnik gen. Elżbiety Zawackiej. historia.org.pl, 26.09.2014 r. [dostęp 02.04.2023 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Fundacje":
Towarzystwo Miast Partnerskich Torunia | Towarzystwo Miłośników Torunia | Fundacja Court Watch Polska | Fundacja Pro Futuro Theologiae | Fundacja TumultOceń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej