Ulica Podmurna w Toruniu

---

Nazwa

Historia nazewnictwa północnej części ulicy sięga XVII wieku, kiedy to była ona określana różnymi terminami nawiązującymi do sąsiednich murów miejskich oraz bram, takich jak: „przy murach miejskich”, „przy łukach” (am Schwiebbogen), czy „za murem między Bramą Chełmińską a Bramą Wielką”. Taki sposób nazywania odcinka odzwierciedlał jego bliskość do miejskich fortyfikacji, co było istotne dla społeczności lokalnej.

Warto jednak zaznaczyć, że fragment ulicy sąsiadujący z Bramą Kotlarską często funkcjonował pod nazwą „Przy Bramie Kotlarskiej” lub „Wielkiej”. To właśnie w tym okresie, od XVI do XVIII wieku, można zauważyć różnorodność używanych terminów, co wskazuje na zmieniające się postrzeganie przestrzeni miejskiej przez mieszkańców.

W XIX wieku ulica zyskała nazwę, która była zbliżona do obecnie używanej, a mianowicie Przy Murach Miejskich (An der Mauer, An der Stadtmauer). Była to forma bardziej związana z formalnym nazewnictwem, które odpowiadało na potrzeby administracyjne oraz ewidencyjne ówczesnych władz.

Na przełomie XIX i XX wieku niemiecka nazwa „Mauerstraße” stała się powszechnie używana, co można przetłumaczyć jako ul. Murna, co pokazuje, jak lokale nazwy ewoluowały pod wpływem przemian społecznych i kulturowych. Ta historia nazwy ilustruje bogactwo lokalnej tradycji oraz zmiany w postrzeganiu tożsamości miejskiej w Toruniu.

Zabudowa

Ulica Podmurna w Toruniu pełniła funkcję ulicy przymurnej, co oznacza, że była istotnym szlakiem komunikacyjnym, szczególnie w kontekście obrony miasta. Jej zachodnią granicę wyznaczał mur obronny, który oddzielał Stare Miasto od Nowego. W tym miejscu znajdują się baszty oraz wyloty ulic Szerokiej i Szewskiej, na których bramy nosiły nazwy Kotlarska i Paulińska.

Działki ulokowane przy zachodniej pierzei ulicy Podmurnej były używane jako zaplecze gospodarcze dla posesji zlokalizowanych przy ulicach: Mostowej, Szerokiej, Szczytnej oraz Chełmińskiej. Obiekty te były zabudowane tzw. domami tylnymi oraz spichrzami. W XV wieku w tzw. budach, czyli domach przylegających do murów, mieszkało wielu rzemieślników.

Na początku XIX wieku, w związku z osiedleniem się Żydów w Toruniu, na tyłach działki przy ul. Szczytnej zbudowano synagogę żydowską. W tym okresie na Podmurnej zaczęto wznosić skromne kamienice czynszowe; mimo tego, ulica zachowała swój charakter jako boczna uliczka o funkcji gospodarczej. Do dziś przetrwały krótkie fragmenty murów obronnych oraz kilka baszt, które świadczą o burzliwej historii tego miejsca.

Ważniejsze obiekty

Ulica Podmurna w Toruniu jest znana z wielu interesujących obiektów, które odzwierciedlają bogatą historię miasta. Na tej ulicy znajduje się wiele zabytków, które stanowią cenne dziedzictwo kulturowe regionu.

Nr	Adres	Obiekt	Lata budowy	Projekt	Styl architektoniczny	Ewidencja zabytków	Uwagi	Zdjęcie
1.	Podmurna 1	spichrz, teraz Miejska Instytucja Kultury „Dom Muz”	XV wiek, przebudowa 1865, 1927	_	gotyk	nr rejestru A/1516	Gotycki spichrz, przekształcony w XIX i XX wieku na mieszkania, pierwotnie jednopiętrowy, obecnie dwupiętrowy. Połączony z sąsiednim spichrzem pod numerem 3, od 1985 roku pełni rolę Miejskiego Domu Kultury „Centrum”, a od 1993 roku jest siedzibą miejskiej instytucji kultury Dom Muz.	_
2.	Podmurna 3a	spichrz, teraz Miejska Instytucja Kultury „Dom Muz”	XVIII wiek	_	barok	nr rejestru A/558	Przekształcony na mieszkania w 1965 roku.	_
3.	Podmurna 4	Dwór Bractwa Świętego Jerzego w Toruniu, znany jako „Dwór Mieszczański”	XV wiek, przebudowa 1883	przebudowa – Julian Rehberg	gotyk, neogotyk	nr rejestru A/925	Do budynku przynależy jedna z baszt Torunia (szczegóły: Mury miejskie w Toruniu) Wartownia. Pochodzi z XIII wieku, została przebudowana i nadbudowana w XIX wieku. Przed wojną dwór był siedzibą Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, po wojnie służył jako schronisko młodzieżowe i Państwowy Dom Dziecka, obecnie jest siedzibą Towarzystwa Miast Partnerskich Torunia.	_
4.	Podmurna 5	spichrz, aktualnie dom mieszkalny	XVI, przebudowa XVIII wiek	_	barok	nr rejestru A/557	Spichrz	_
5.	Podmurna 9	spichrz	XVIII wiek	_	barok	_	Wraz z sąsiednim spichrzem pod numerem 11, do 2011 roku mieścił Instytut Filologii Słowiańskiej Wydziału Filologicznego UMK.	_
6.	Podmurna 11	spichrz	przebudowa 1 połowa XVII wiek	_	gotyk, renesans	nr rejestru A/400	Wraz z sąsiednim spichrzem pod numerem 9, do 2011 roku był siedzibą Instytutu Filologii Słowiańskiej. Zlokalizowany przy ulicy Ciasnej, czterokondygnacyjny, kalenica wzdłuż ul. Ciasnej kryta masywnymi gąsiorami (o dużej wartości zabytkowej). Szczyty w stylu późnorenesansowym.	_
7.	Podmurna 13	spichrz	1 połowa XVII	_	renesans	nr rejestru A/671	Członek zespołu Pałacu Fengerów	_
8.	Podmurna 16	Baszta Monstrancja	pierwsza baszta: XIII, w obecnym kształcie: XV, XIX wiek, 1950	_	gotyk	nr rejestru A/145	Jedna z dziewięciu baszt zachowanych w murach miejskich w Toruniu. Szczegóły w osobnym artykule.	_
9.	Podmurna 26	Baszta nr 53	XIV wiek	_	gotyk	nr rejestru A/532	Wraz z sąsiednią basztą (Podmurna 30) w XIX wieku pełniła rolę spichrza.	_
10.	Podmurna 30	Baszta nr 53a	XIV wiek	_	gotyk	nr rejestru A/503	Wraz z sąsiednią basztą (Podmurna 26) w XIX wieku pełniła rolę spichrza. Przebudowana w 1880 roku.	_
11.	Podmurna 56 i 58	domy mieszkalne	XVIII/XIX wiek	_	klasycyzm	nr rejestru A/1518	Kamienice, pierwotnie oparte o mur miejski, w konstrukcji szkieletowej, jedno- i dwupiętrowe.	_
12.	Podmurna 60	Baszta nr 56	koniec XIII wiek	_	gotyk	nr rejestru A/533	Zbudowana pod koniec XIII wieku, z zabudową ściany od strony ulicy w XVII-XVIII wieku, w 1911 roku dobudowano kamienicę trzy piętrową, którą z powodu złego stanu technicznego wyburzono w latach 80., co przywróciło pierwotny wygląd baszcie. W XIX wieku służyła jako magazyn, posiadała wówczas żuraw towarowy.	_
13.	Podmurna 65	miejsce po Wielkiej Synagodze	1885, rozbiórka 1939-1940	_	historyzm	_	Budynek gminy żydowskiej w Toruniu zajmował działki przy ul. Szczytnej 10 i 12 oraz Podmurnej 65. Od strony Szczytnej znajdowała się kamienica, w której mieściła się m.in. szkoła, a na tyłach, przy ul. Podmurnej, znajdowała się synagoga.	_
14.	Podmurna 74	Baszta Koci Łeb	XIII wiek, odbudowa i przebudowa XIX/XX	_	gotyk, neogotyk	nr rejestru A/399	Szczegóły w osobnym artykule.	_
15.	Podmurna 77	kamienica	1600, XIX	_	renesans	nr rejestru A/1255	Adres wspólny z Szewska 1-3	_
16.	Podmurna 93	magazyn, obecnie siedziba Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu	około 1880	_	historyzm	gminna ewidencja zabytków nr 577	Pierwotnie budynek pełnił funkcję zaplecza magazynowego dla składu win znajdującego się przy ul. Chełmińskiej 14.	_

---

Oceń: Ulica Podmurna w Toruniu

---