Młyny Richtera, znane również jako Młyn Richtera czy Młyn Rychtera, to historyczny kompleks młynowy zlokalizowany przy ulicy Władysława Łokietka 5, a także Tadeusza Kościuszki 75/77, w samym sercu Mokrego Torunia. Obecnie w tych murach znajduje się Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, Toruński Inkubator Technologiczny oraz Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży. Warto również wspomnieć o Wojewódzkim Ośrodku Animacji Kultury, który również prowadzi działalność w tym obszarze.
Inwestorem tego rozległego kompleksu był Gustaw Gerson, który w 1881 roku nabył działkę znajdującą się pomiędzy obecną ulicą Władysława Łokietka a Strugą Toruńską, w bliskim sąsiedztwie dworca kolejowego Toruń Mokre. Rozbudowa rozpoczęła się w latach 80. XIX wieku, kiedy to zaczęto wznosić pierwsze budynki spichlerzy oraz młyn. W 1887 roku uruchomiono produkcję. Młyn został zbudowany w kształcie litery "L", a od strony wschodniej przylegał do budynku kotła. Vis à vis, przy ulicy Kościuszki, wznosił się dom otoczony ogrodem oraz budynkiem gospodarczym i stajnią, a na obrzeżach działki znajdował się skład węgla.
W 1909 roku, przy południowej ścianie młyna, dobudowano nowy spichlerz, a siedem lat później, na zachodniej stronie pojawił się kolejny, zaprojektowany przez architekta E. Hoffmanna. Po 1920 roku kompleks przeszedł w ręce warszawskiego przedsiębiorcy Leopolda Richtera (Rychtera), co zaowocowało gruntowną modernizacją obiektu. W okresie międzywojennym w zakładzie zatrudniano od 50 do 60 pracowników. Niestety, w wyniku remontów zatarł się pierwotny charakter młyna.
Tragiczne wydarzenia miały miejsce w dniach 12-13 maja 1941 roku, kiedy to Polska Armia Powstania podpaliła młyny, co doprowadziło do poważnych zniszczeń, w tym do zniszczenia silosów oraz młyna żytniego i kaszarni. Po pożarze budowle zostały odbudowane przez Niemców, a nowa bryła młynu miała nawiązywać do kościoła św. Janów w Toruniu, a jej projekt miał na celu wyrażenie szacunku dla potęgi III Rzeszy oraz odzwierciedlenie cech architektury gotyckiej.
W dniach 16-17 maja 1941 roku hitlerowcy dokonali brutalnych egzekucji pracowników młyna, którzy zostali oskarżeni o współpracę z Polską Armią Powstania. Na ich cześć, w 1967 roku, przy ścianie budynku od strony ulicy Kościuszki, odsłonięto pomnik ku czci pomordowanych pracowników młyna. Monument składa się z dwóch tablic – okrągłej i prostokątnej – oraz znicza w formie koła młyńskiego.
Ostatnie prace modernizacyjne w młynie miały miejsce w latach 60. XX wieku. W 1989 roku młyny zakończyły produkcję, a opuszczone budynki zaczęły podlegać degradacji. W 2009 roku władze Torunia podjęły decyzję o przekształceniu młynów w Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, które otwarto dla zwiedzających w listopadzie 2013 roku. Na początku 2014 roku w młynach powstał Toruński Inkubator Technologiczny, a w listopadzie 2018 roku, podczas prac remontowych, odkryto częściowo zachowane logo młynu z napisem [TORUŃSKI MŁYN] PAROWY LEOPOLD RYCHTER. W lipcu 2022 roku obiekt przeszedł całkowitą przemianę i został przemianowany na Młyn Kultury.
Obiekt ten, cenny z perspektywy historycznej i architektonicznej, figuruje w gminnej ewidencji zabytków pod numerem 1715.
Przypisy
- a b c d e f g h Dawny parowy młyn zbożowy Rychtera. toruntour.pl. [dostęp 14.09.2023 r.]
- MCSM otwarte!. torun.pl. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Kontakt. mcsm-torun.pl. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Kontakt. woak.pl. [dostęp 14.09.2023 r.]
- a b Nietypowy prezent na 5. urodziny Młyna Wiedzy. tylkotorun.pl, 07.11.2018 r. [dostęp 14.09.2023 r.]
- a b Szymon Spandowski: Młyn się burzy i buduje. nowosci.com.pl, 20.04.2012 r. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Toruń: otwarto Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy. biznes.onet.pl, 08.11.2013 r. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Artur Olewiński: W młynach Richtera otwarto Toruński Inkubator Technologiczny [ZDJĘCIA]. nowosci.com.pl, 24.01.2014 r. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Justyna Wojciechowska-Narloch: Toruń. Dawne młyny Richtera są teraz Młynem Kultury. nowosci.com.pl, 22.07.2022 r. [dostęp 14.09.2023 r.]
- Chrzanowski 2023 ↓, s. 74.
- Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 43.
- Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 42.
- Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 116.
- Wojciechowski 1993 ↓, s. 62.
Pozostałe obiekty w kategorii "Budynki przemysłowe i magazynowe":
Stacja pomp Nowe Bielany w Toruniu | Budynek Szpitala Psychiatrycznego w Toruniu | Dawna fabryka pierników Gustava Weesego w Toruniu | Budynek przy ul. Winnica 44 w Toruniu | Stacja pomp Stare Bielany w Toruniu | Toruński Park Technologiczny | Toruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych „Towimor” | Budynek Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Toruniu | Cereal Partners Poland Toruń Pacific | II Toruński Park Technologiczny | Młyn Garbarski w ToruniuOceń: Młyny Richtera w Toruniu