Gertrude von Petzold

---

Pochodzenie i studia

Gertruda von Petzold przyszła na świat w Toruniu, w obszarze ówczesnych Prus Zachodnich, jako córka Paula von Petzold oraz Magdalene von Wedelstaedt. Jej ojciec pełnił rolę \pruskiego oficera piechoty, a rodzina była mocno zakorzeniona w luterańskiej tradycji, co zaowocowało starannym wykształceniem dziewczyny. Choć cała rodzina miała niemieckie korzenie, pozostaje pytanie, czy Gertruda znała także język polski.

W 1895 roku podjęła studia na Uniwersytecie w St. Andrews w Szkocji, a po 1897 roku kontynuowała naukę na Uniwersytecie w Edynburgu, który ukończyła z tytułem magistra w 1901 roku. Jej decyzja o wyborze Szkocji jako miejsca kształcenia była podyktowana większą swobodą intelektualną oraz bardziej przychylnym podejściem do kobiet w Wielkiej Brytanii w porównaniu do Niemiec. W tym czasie Gertruda zaczęła także zauważalnie wycofywać się z luterańskiego wychowania, które uznawała za zbyt dogmatyczne i wypierające nowoczesne myślenie.

Rok 1901 przyniósł jej kolejny etap edukacji, gdy rozpoczęła trzyletnie studia teologiczne na Manchester College przy Uniwersytecie Oksfordzkim. Ta instytucja, będąca osobnym liberalnym college’em, została stworzona w celu kształcenia duchownych unitariańskich. Pomimo liberalnej atmosfery, z jaką się spotkała, jej koledzy studenccy odmawiali dołączania do niej podczas wspólnych posiłków w stołówce, czym podkreślali podziały w obrębie społeczności studenckiej.

Praca pastorki (1904-1934)

Po zakończeniu studiów, Gertrude von Petzold zrealizowała swoje marzenie o zostaniu pastorką, kiedy to Narborough Road Free Christian Church w Leicester powołała ją na to stanowisko. Jej triumf w tym konkursie, w którym startowało kilku mężczyzn, był znaczący. 29 września 1909 roku odbyło się jej wprowadzenie w urząd, co czyniło ją pierwszą kobietą pastorką w Wielkiej Brytanii oraz Europie. Wydarzenie to wzbudziło ogromne zainteresowanie w całej Europie, a także zostało odnotowane w polskojęzycznej prasie, w tym w Gazecie Toruńskiej z dnia 23 kwietnia 1905.

„Panna Petzold, której ojciec swego czasu był kapitanem w 61 pułku piechoty w Toruniu, została świeżo w Leicester w Wielkiej Brytanii wprowadzona w urząd pastora anglikańskiego kościoła niezależnego. Panna Petzold zdała w Szczecinie egzamin jako nauczycielka, potem studiowała dwa lata na uniwersytecie w St. Andrews w Szkocji, następnie zdała w Edynburgu egzamin jako magister ortium, dalej słuchała jeszcze przez sześć półroczy teologii w Oxfordzie i Berlinie, a po tym formalnie została wprowadzona w urząd pastora w Leicester. Pierwsze kazanie wygłosiła w szarym płaszczu pastorskim o białej podszewce. W kościele katolickim kobiety nie mają wstępu na kazalnicę.”

W latach 1908–1910 Gertrude przebywała w USA, gdzie pełniła funkcję pastorki unitariańskiej w Des Moines w stanie Iowa. Związała się wtedy z grupą pastorek znaną jako Iowa Sisterhood i angażowała się w ruch sufrażystek. W 1910 roku opuściła Stany Zjednoczone, ale zanim powróciła do Wielkiej Brytanii, wygłaszała kazania w liberalnych parafiach kalwińskich w Bremie, Zurychu i Bazylei, co miało miejsce wiele lat przed tym, jak te kościoły zaczęły ordynować kobiety. Fakt, iż była kobietą pastorką, przyciągał na jej kazania liczne grono zainteresowanych.

Po jej powrocie do Wielkiej Brytanii w latach 1911–1914, Gertrude pełniła posługę pastorki w Waverley Road Church oraz Small Heath Unitarian Chapel w Birmingham. Kiedy wybuchła I wojna światowa, jako obywatelka Cesarstwa Niemieckiego, była zmuszona do repatriacji do Niemiec. Początkowo zaczęła pracować jako pastorka Amerykańskiego Kościoła w Berlinie, a jednocześnie podjęła studia doktoranckie z germanistyki na Uniwersytecie w Tybindze, które obroniła w 1917 roku. W 1918 roku objęła stanowisko proboszcza małej, niezależnej parafii w Królewcu, a od 1923 roku w Tylży.

W tym samym roku wstąpiła do Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), gdzie pełniła funkcję miejskiej radnej w Królewcu aż do 1923 roku. Jej zaangażowanie w działalność polityczną oraz religijną sprawiło, że stała się zdecydowaną przeciwniczką partii nazistowskiej. W 1934 roku, kiedy to zlikwidowano wolne kościoły protestanckie w III Rzeszy, zakończyła się jej kariera jako duchownej. Została wówczas również usunięta z funkcji wykładowcy angielskiego i znalazła się pod stałą obserwacją gestapo.

Dalsze lata

Nie mogąc realizować się w roli duchownej, Gertrude von Petzold skierowała swoje wysiłki ku habilitacji z zakresu germanistyki na Uniwersytecie we Frankfurcie. W 1941 roku osiągnęła sukces, stając się pierwszą Niemką w historii, która uzyskała ten stopień. Jej postawa polityczna oraz wyznanie religijne, które nabrały wyraźnego kształtu po jej przyjęciu w 1940 roku do pacyfistycznego ruchu kwakrów, wpłynęły niestety na to, że nie mogła zdobyć tytułu profesora.

Po zakończeniu II wojny światowej, Gertrude zaangażowała się w pomoc uchodźcom, szczególnie tym z Prus Wschodnich. W późniejszym czasie wsparła także politycznych uchodźców z Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD). W ciągu swojego życia utrzymywała stałe kontakty z przyjaciółmi z Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych, co świadczy o jej silnych więziach międzyludzkich.

Mimo wielu osiągnięć, nigdy nie założyła rodziny. Zmarła w zapomnieniu w 1952 roku w Bad Homburg, w zachodnich Niemczech, pozostawiając po sobie ślad w powojennej historii i pamięci tych, którzy znali jej pracę oraz ideowe działania.

---

Oceń: Gertrude von Petzold

---