Łukasz Watzenrode

---

Życiorys

Łukasz Watzenrode był osobą, która pochodziła z zamożnej toruńskiej rodziny mieszczan. Co ciekawe, jego siostra to matka Mikołaja Kopernika. Edukację rozpoczął w Akademii Krakowskiej w latach 1463–1464. Następnie kontynuował naukę na uniwersytecie w Kolonii (1465–1468, uzyskując tytuł magistra sztuk wyzwolonych) oraz w Bolonii (1470–1473), gdzie obronił doktorat z zakresu prawa kanonicznego. Już podczas studiów w Bolonii prawdopodobnie rozpoczął karierę jako wykładowca.

Po powrocie do rodzinnego Torunia, Watzenrode objął kierownictwo w szkole przy kościele św. Jana. W połowie lat 70. XV wieku nawiązał romans z Elżbietą Rackendorff, z której to relacji w 1475 roku przyszedł na świat jego syn, Filip Teschner, przyjmujący nazwisko od swojego ojczyma, Jana Teschnera. W 1478 roku Watzenrode przyjął święcenia kapłańskie, aczkolwiek wcześniej zdobył już szereg istotnych godności kościelnych.

W swoim zaawansowanym etapie kariery był kanonikiem chełmińskim (od 1475), włocławskim (od 1478), warmińskim (1479), gnieźnieńskim (1485), a także archidiakonem kaliskim i oficjałem gnieźnieńskim (obie godności od 1482) oraz scholastykiem łęczyckim (od 1485). W latach 1477–1488 pełnił rolę sędziego duchownego przy osobie biskupa kujawskiego i prymasa Zbigniewa Oleśnickiego.

Mikołaj Tungen, biskup warmiński, dostrzegł potencjał Watzenrodego jako swojego możliwego następcy. Tungen, będący zwolennikiem niezależności Warmii, sprzeciwiał się planom króla Kazimierza Jagiellończyka, który pragnął umieścić na biskupim tronie swojego syna Fryderyka. W 1488 roku Watzenrode udał się do Rzymu, aby uzyskać papieską aprobatę dla swojej kandydatury na urząd koadiutora Tungena, jednakże plany te nie mogły zostać zrealizowane po śmierci Tungena 14 lutego 1489 roku.

Kapituła warmińska, podobnie jak Tungen, była niechętna królewicza, co skłoniło ją do szybkiej decyzji o wyborze Watzenrodego, nawet w obliczu braku zatwierdzenia jego koadiutorii. Wybór ten uzasadniono jego długoletnią współpracą z prymasem Oleśnickim oraz wsparciem, jakie jego rodzina okazała stronie polskiej podczas wojny trzynastoletniej. 18 maja 1489 roku wybór Watzenrodego został zatwierdzony przez papieża Innocentego VIII, a już w czerwcu tego samego roku przybył on na Warmię, przyjmując rządy diecezją.

Podjęłszy urzędowe kroki, Watzenrode zdobył sympatię stanów pruskich, a także wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego oraz niektórych przedstawicieli polskiego duchowieństwa. Władca Kazimierz zmarł w 1492 roku, nie akceptując biskupa, jednak po jego śmierci Watzenrode zdołał uzyskać przychylność jego następcy, Jana Olbrachta, złożając hołd w 1494 roku. Od tego momentu stał się doradcą kolejnych królów – Aleksandra i Zygmunta Starego.

W historii polskiej polityki biskup złożył 6 maja 1499 roku obszerną dokumentację odnowioną związaną z unią polsko-litewską. Również był sygnatariuszem unii piotrkowsko-mielnickiej w 1501 roku, a 3 października tegoż roku podpisał dekret elekcyjny Aleksandra Jagiellończyka, wybranego na króla Polski.

Początkowo postrzegany jako zwolennik niezależności Warmii od Polski, Watzenrode z czasem dążył do zacieśnienia więzi między tymi obszarami, ograniczając wpływy Gdańska, stanów pruskich oraz zakonu krzyżackiego. Był aktywnym uczestnikiem w Kurii Rzymskiej, podważając prawne podstawy istnienia zakonu, uzyskując również wsparcie w celu przeniesienia Krzyżaków na Podole, gdzie mogli walczyć z niewiernymi, jednocześnie pragnąc przyłączenia Prus Krzyżackich do Korony. Watzenrode jako swego następcy widział osobę blisko związaną z Polską, na przykład Jana Oleśnickiego lub Rafała Leszczyńskiego.

Jego pogląd nie był jednak podzielony przez większość kapituły warmińskiej; współpraca z kanonikami nie zawsze przebiegała pomyślnie, a apodyktyczny charakter Watzenrodego, który nie znosił sprzeciwu, przyczyniał się do konfliktów. Jako mecenas sztuki, Watzenrode pozostawił po sobie wiele cennych dzieł w kościołach Warmii, a także przyczynił się do rozwoju literatury i kultury, zgromadzając pokaźną kolekcję książek oraz inicjując druk pierwszych ksiąg liturgicznych na tych terenach. Planował również założenie uniwersytetu w Elblągu.

Jako biskup zwołał synod diecezjalny w 1496 roku, przyczynił się do nominacji pierwszego stałego biskupa pomocniczego, Jana Wildego, oraz mianował pierwszego archidiakona kapituły warmińskiej – Jana Scultetiego, w 1502 roku. W 1497 roku mianował kanonikiem warmińskim swojego siostrzeńca, Mikołaja Kopernika, a także włączył do kapituły swojego brata, Andrzeja. Watzenrode pojawił się również na sejmie w Radomiu w 1505 roku, gdzie podpisał konstytucję Nihil novi. Jako komisarz królewski 18 września 1506 roku ogłosił statut Prus Królewskich.

Łukasz Watzenrode zmarł w Toruniu, wracając z zaślubin króla Zygmunta z Barbarą Zapolya. Wbrew jego woli, kapituła wybrała nowego biskupa, Fabiana Luzjańskiego.

---

Oceń: Łukasz Watzenrode

---