Lech Bądkowski

Kultura i sztuka

Lech Bądkowski, właściwie znany jako Leszek Mieczysław Zygmunt Buntkowski, to postać, która na stałe wpisała się w historię polskiej literatury oraz kultury. Urodził się 24 stycznia 1920 roku w Toruniu, natomiast swoją działalność zakończył 24 lutego 1984 roku w Gdańsku. Był nie tylko pisarzem, ale również dziennikarzem oraz tłumaczem.

Jego życie przepełnione było różnorodnymi aktywnościami, które uczyniły go istotnym członkiem społeczności. Lech Bądkowski angażował się w działania polityczne, kulturalne i społeczne, co potwierdza jego pozycję jako ważnej postaci w Polsce oraz wśród Kaszubów. Ponadto, pełnił funkcję podporucznika piechoty rezerwy w Polskich Siłach Zbrojnych, co podkreśla jego zaangażowanie w sprawy narodowe.

Jako wszechstronny twórca, Bądkowski pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki, który nadal inspiruje wielu ludzi do dziś.

Życiorys

Młodość

Lech Bądkowski przyszedł na świat 24 stycznia 1920 roku w Toruniu, w rodzinie Kazimierza Buntkowskiego oraz Zofii Faustmann. Miał rodzeństwo: brata Tadeusza i siostrę Aleksandrę. W młodości uczęszczał do szkoły podstawowej oraz Gimnazjum Klasycznego im. Mikołaja Kopernika, które ukończył w 1938 roku. W tym samym roku podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, jednak szybko został urlopowany w związku z koniecznością odbycia służby wojskowej. W trakcie szkolenia wojskowego, ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 4 Dywizji Piechoty w Brodnicy.

Wojna

Podczas tragicznych wydarzeń kampanii wrześniowej 1939 roku, Bądkowski dowodził plutonem piechoty, walcząc m.in. w bitwie nad Bzurą, której przebieg opisał w swoich dziełach: Bitwa trwa oraz Żołnierze znad Bzury. W 1940 roku, po przekroczeniu granic, dotarł do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego. Służył w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich, biorąc udział w korzystnych kampaniach norweskiej i francuskiej, a także walcząc w bitwie o Narwik. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany z Francji do Wielkiej Brytanii, a 19 lipca 1941 roku odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Obok swoich działań wojskowych, pełnił też rolę członka Związku Pomorskiego i w 1945 roku napisał broszurę o politycznym myśleniu Pomorzan.

Lata stalinowskie

1 czerwca 1946 roku Bądkowski wrócił do Polski, osiedlając się w Gdyni. W 1947 roku ożenił się z Zofią Janiszewską (1925–1985). Pod koniec czerwca tego samego roku, w Sądzie Grodzkim w Toruniu, udało mu się uzyskać korektę metryki urodzenia, co było istotne z powodu zniemczenia nazwiska dziadka. W 1949 roku zdobył dyplom Wyższego Studium Administracyjno-Gospodarczego w Sopocie. W 1951 roku przeniósł się do Gdańska, gdzie ukończył studia na kierunku nauk politycznych i administracji na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. Jego kariera dziennikarska rozpoczęła się w „Dzienniku Bałtyckim”, gdzie pisał od 1946 do 1953 roku; później współtworzył tygodnik „Rybak Morski”, z którego został usunięty z powodów politycznych. Jego debiutancka powieść, Kuter na strądzie, ukazała się w 1952 roku i była przykładem literatury socrealistycznej. W 1953 powitał na świecie córkę, Sławinę, a od lipca tego samego roku działał w Związku Literatów Polskich, lecz ze względu na swoją przeszłość wojenną, nie zyskał dużego zaufania ze strony ówczesnych władz.

Po Październiku ’56

W 1956 roku, mimo, iż nie był Kaszubą ani nie władał językiem kaszubskim, współtworzył Zrzeszenie Kaszubskie, które przekształciło się w Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Jako członek władz tej organizacji, uzyskał legitymację numer 4. W 1959 roku przygotował Zarys historii literatury kaszubskiej. Od 1957 do 1966 roku pełnił rolę prezesa gdańskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Zyskał uznanie jako tłumacz powieści Życie i przygody RemusaAleksandra Majkowskiego, nad którym pracował przez dziesięć miesięcy. W 1965 roku powrócił na łono prasy, pisząc dla „Głosu Wybrzeża” oraz innych publikacji, w tym „Polityki” i „Pomerania”. W tamtych czasach, z coraz większą krytyką odnosił się do rządów w Polsce Ludowej, a jego protesty stały się głośne, zwłaszcza w 1968 roku, gdy razem z pisarzami takimi jak Róża Ostrowska i Franciszek Fenikowski sprzeciwili się wydarzeniom marcowym.

Lata osiemdziesiąte XX wieku

W sierpniu 1980 roku, jako przedstawiciel literatów z Wybrzeża, Lech Bądkowski stanął po stronie stoczniowców w ich protestach. Był jednym z pierwszych intelektualistów, którzy dołączyli do strajkujących. Mimo poważnej choroby, od 21 sierpnia 1980 działał w prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, pełniąc również funkcję rzecznika prasowego oraz członka delegacji negocjacyjnej. Założył Klub Myśli Politycznej im. Konstytucji 3 Maja w Gdańsku i zainicjował rubrykę „Samorządność” w „Dzienniku Bałtyckim”, której został redaktorem. W 1981 roku uhonorowano go Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska za zasługi w promowaniu kultury i sztuki. 17 sierpnia 1981 roku otrzymał pełnomocnictwo od Lecha Wałęsy w celu utworzenia tygodnika na bazie rubryki „Samorządność”. W stanie wojennym tygodnik został zawieszony, mimo że pozostawał on redaktorem naczelnym do końca 1982 roku. Lech Bądkowski zmarł w Gdańsku, a jego pogrzeb odbył się 28 lutego 1984 roku na cmentarzu Srebrzysko, w którym uczestniczyli znani przyjaciele, w tym Lech Wałęsa, Zbigniew Herbert, Bronisław Geremek, Donald Tusk oraz Wiktor Woroszylski.

Twórczość

Proza

Lech Bądkowski, urodzony w 1915 roku, był znanym autorem, który sprawnie łączył różnorodne formy literackie. W jego dorobku literackim znajdują się takie utwory jak Kuter na strądzie, wydany w 1952 roku, oraz Pan grodziska i inne opowiadania z 1955 roku. Kolejne ważne pozycje to Połów nadziei z 1959 roku oraz Zaklęta królewianka, której pierwsze wydanie ukazało się w 1959 roku, a następne w 2009 roku. Jego saga literacka obejmuje również Bitwa trwa w różnych wydaniach z lat 1960, 1962, 1966, 1977 oraz 2004. Pośród twórczości znajdują się również Pieśń o miłosnym wieńcu (1961, 1997), Wesoło w tropikach (1962, 1980), a także Oko za oko (1963) oraz O których myślimy (1966).

Jego znane dzieła to także Powtórka (1969), Żołnierze znad Bzury (1969) oraz Wielkie Jezioro Gorzkie (1970). Pozycje takie jak Wszystko się liczy (1971) oraz Kulminacja (1972), jak również Oblężenie (1976) spełniają wysokie standardy literackie. Autor nie zapomniał również o młodszej widowni, tworząc Młody książę w 1980 roku, a w 1978 roku publikując Sny. Jego Chmury (1984) oraz Huśtawka (1984, wydanie pośmiertne) zamykają jego literacką prozę.

Dramat

W obszarze dramatu, Bądkowski zaprezentował swoje umiejętności w takich utworach jak Złoty sen z 1957 roku oraz Sąd nieostateczny wydany w 1958 roku. Jego dzieło Zaklęta królewianka także znalazło się w tym repertuarze, ustalając jego wyjątkową pozycję na scenie literackiej.

Publicystyka i szkice historyczne

Autor był nie tylko pisarzem, ale również bezustannie rozwijał myśl historyczną i polityczną. Publikacje takie jak Pomorska myśl polityczna (1945) czy Słowińcy (1956) ukazywały głębokie przemyślenia Michała o regionie. W niezwykle ważnych pracach, takich jak Zarys historii literatury kaszubskiej (1959) oraz Poczet książąt Pomorza Gdańskiego (1974), Bądkowski ukazał swoje rozumienie kaszubskiego dziedzictwa kulturowego. Sygnet Świętopełka (1976), Odwrócona kotwica (1976) oraz Kaszubsko-pomorskie drogi (1978) są kolejnymi przykładami jego zaangażowania w sprawy regionalne. Rozmyszlania o Ceynowie (1981) i Okruchy z oliwskiego scriptorium (1981) to teksty, które pozwalają lepiej zrozumieć jego światopogląd.

Pozostała twórczość

W obszarze pozostałej twórczości, szczególne miejsce zajmuje jego przełożenie z języka kaszubskiego na polski dzieła Aleksandra Majkowskiego, zatytułowanego Życie i przygody Remusa (1964). Dodatkowo, Lech Bądkowski zredagował zbiory podań kaszubskich autorstwa Franciszka Sędzickiego (1957) oraz Władysława Łęgi, co dodatkowo podkreśla jego rolę jako popularyzatora kaszubskiej kultury i literatury.

Ordery, odznaczenia i odznaki (wybrane)

Lech Bądkowski, wybitny Polak, został odznaczony wieloma honorowymi tytułami i medalami, które stanowią dowód jego znaczącego wkładu w historię kraju.

  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany pośmiertnie 3 maja 2006,
  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, nadany w 1941 roku,
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1965 roku,
  • Krzyż Wolności i Solidarności, przyznany pośmiertnie w 2015 roku,
  • Medal św. Wojciecha, przyznany pośmiertnie w 1997 roku,
  • Medal Stolema, przyznany w 1978 roku,
  • Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska”, przyznana w 1960 roku,
  • Odznaka Honorowa „Pieczęć Świętopełka Wielkiego” klasy złotej, przyznana w 1982 roku.

Nagrody

W ciągu swojej kariery Lech Bądkowski zdobył wiele prestiżowych wyróżnień, które podkreślają jego wkład w kulturę.

  • nagroda Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (1981),
  • nagroda Kulturalna NSZZ „Solidarność” (1983).

Pokłosie i pamięć

W 1986 roku Lech Bądkowski stał się patronem prestiżowej nagrody literackiej Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Od 24 maja 1991 roku jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Luzinie, co pokazuje, jak jego dziedzictwo jest kultywowane w lokalnej społeczności. W 2000 roku, pośmiertnie, uhonorowano go tytułem Honorowego Obywatela Gdańska, podkreślając znaczenie, jakie miał dla miasta. Możemy również znaleźć ulicę jego nazwiskiem w Gdyni, co świadczy o jego wpływie na region.

3 maja 2006 roku, prezydent RP Lech Kaczyński przyznał mu pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Również w 2005 roku, historia jego życia była tematem filmu „Kryptonim Inspirator”, wyreżyserowanego przez Henrykę Dobosz. Od 2009 roku, Sejmik Województwa Pomorskiego obradując w sali nazwanej imieniem Lecha Bądkowskiego, kontynuuje pamięć o jego osiągnięciach. Tego samego roku, 18 lutego, Senat RP podjął uchwałę w celu uhonorowania jego pamięci.

W dniu tej samej zabytkowej daty, otwarto wystawę pod tytułem „Autorytety: Lech Bądkowski”, która została przygotowana przez Europejskie Centrum Solidarności. Również w tym czasie wznowiono korespondencję z M. Słomczyńskim, co stanowi cenną kontynuację jego dziedzictwa literackiego. Co więcej, Bądkowski jest również patronem dzwonu b1 carillonu znajdującego się w Ratuszu Głównego Miasta w Gdańsku.

Ważnym punktem w historii Bądkowskiego było opublikowanie bibliografii dotyczącej jego twórczości w 2010 roku pod tytułem „Lech Bądkowski – znany i nieznany”. Natomiast w 2020 roku, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku oraz Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie wydały książkę autorstwa córki Bądkowskiego, Sławiny Kosmulskiej, zatytułowaną „(Nie)znane życie figuranta Lecha Bądkowskiego”.

W 2021 roku, jego imię nadano X Liceum Ogólnokształcącemu w Gdańsku, świadcząc o rosnącej liczbie instytucji i wydarzeń, które przypominają o jego dziedzictwie. Kulminacją tych działań miało być odsłonięcie pomnika przedstawiającego Lecha Bądkowskiego w dniu 31 sierpnia 2024 roku, z okazji 44. rocznicy podpisania porozumień sierpniowych. Pomnik, zaprojektowany przez Macieja Jagodzińskiego-Jagenmeer, ukazuje go w fotelu z okularami w jednej dłoni i książką „Pomorska myśl polityczna” w drugiej, co jest znakiem jego intelektualnego dorobku. W klapie marynarki znajduje się przypinka z herbem Zrzeszenia Kujawsko-Pomorskiego, co jeszcze bardziej podkreśla jego związki z regionem.

Kolekcja cyfrowa Lecha Bądkowskiego

W 2020 roku gdańscy radni ogłosili Rok Lecha Bądkowskiego, co stanowiło formę uczczenia setnej rocznicy urodzin tego znaczącego pisarza. W ramach tych obchodów, w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, która jest zarządzana wspólnie przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Gdańsku oraz Miejską Bibliotekę Publiczną w Słupsku, stworzono wyjątkową kolekcję o nazwie „Lech Bądkowski”.

Oceń: Lech Bądkowski

★★★★★
Średnia ocena:4.55 Liczba ocen:16