Archiwum Emigracji, czyli The Archives of Polish Emigration, to wyjątkowa i samodzielna pracownia archiwalno-badawcza, której siedzibą jest Biblioteka Uniwersytecka. To miejsce znajduje się na terenie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Archiwum to pełni istotną rolę w dokumentowaniu historii emigracji polskiej oraz badaniu jej wpływu na tożsamość narodową. Dzięki swojej pracy, staje się punktem odniesienia dla naukowców, historyków oraz osób zainteresowanych tematyką emigracyjną.
Charakterystyka
Instytucja ta ma na celu zbieranie, opracowywanie oraz udostępnianie różnorodnych archiwaliów, które są niezwykle istotne dla zrozumienia historii polskiej emigracji. Gromadzi zarówno materiały pisane, jak i dzieła sztuki, które związane są z losami Polaków w XX wieku.
W centrum zainteresowania Archiwum Emigracji znajdują się spuścizny osób, które przyczyniły się do rozwoju kultury i nauki wśród Polonii, w tym twórczość ludzi pióra, wydawców, naukowców oraz artystów. Dzięki tym zasobom możemy przyjrzeć się ich wkładowi w życie społeczne i artystyczne za granicą.
Dodatkowo, archiwum gromadzi kolekcje książek, archiwalne materiały instytucji społecznych, kulturalnych oraz politycznych, a także dokumenty galerii sztuki, wydawnictw i księgarń, które mają znaczenie dla poznania polskiej diaspory.
Wszystkie te zbiory oraz pamiątki związane z polskim wychodźstwem w XX wieku są kluczowe dla pełnego zrozumienia bogatej historii społeczności polonijnych na całym świecie.
Historia
Archiwum Emigracji zostało utworzone w 1995 roku, a formalnie powołane w 2000 roku. Inicjatywa ta była wynikiem przekazania archiwum londyńskiego tygodnika „Wiadomości” przez Stefanię Kossowską do Biblioteki Uniwersyteckiej.
W okresie od 1995 do 2008 roku, dzięki wsparciu m.in. Stefanii Kossowskiej oraz Jerzego Giedroycia, Archiwum Emigracji zdołało zgromadzić ponad 350 kolekcji archiwalnych. Kolekcje te pochodzą z różnych miejsc na świecie, w których osiedli polscy emigranci.
W rezultacie Archiwum stało się kluczowym miejscem w Polsce, które dokumentuje dziedzictwo kulturalne polskiego wychodźstwa. Jego działalność przyczynia się do zachowania pamięci o polskiej kulturze i historii wśród społeczności emigranckiej.
Zbiory
Wartość badawcza zbiorów w Archiwum Emigracji jest nie do przecenienia, przede wszystkim ze względu na ich bogactwo oraz różnorodność. Najistotniejszą częścią tych zbiorów jest archiwum tygodnika literackiego „Wiadomości”, który ukazywał się w Londynie w latach 1946-1981. To czasopismo, uznawane za najpopularniejsze wśród polskiego wychodźstwa XX wieku, dysponuje olbrzymią ilością materiałów, przekraczających 60 tysięcy jednostek, w tym manuskryptów oraz listów. Wśród tych cennych dokumentów znajdują się teksty autorów, takich jak Władysław Anders, Edward Raczyński, Kazimierz Wierzyński, Józef Mackiewicz, Jóef Czapski, Czesław Miłosz, Witold Gombrowicz, Tymon Terlecki, Jerzy Stempowski, Tadeusz Nowakowski, Jan Lechoń, a także wiele innych uznawanych postaci literackich. Dodatkowo, Stefania Kossowska przekazała Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika meble i pamiątki po redaktorach oraz archiwalne roczniki czasopism oraz książek.
Oprócz wcześniej wymienionych zbiorów, Archiwum posiada również dokumentację wielu instytucji, takich jak: księgarnia Libella, Galerie Lambert z Paryża, Drian Gallery w Londynie, Teatr „Syrena” w Londynie, wydawnictwo Książnica Polska z Glasgow oraz SPK – Oddział Niemcy i Kongres Wolności Kultury w Paryżu. Te archiwa wzbogacone zostały także o spuścizny, księgozbiory oraz kolekcje pamiątek osobistych. W ich skład wchodzi między innymi Biblioteka Marii i Józefa Czapskich z Paryża oraz Biblioteka SPK w Coventry, która zawiera bezcenny katalog materiałów teatralnych oraz ponad 300 kolekcji archiwalnych związanych z twórcami, dziennikarzami, publicystami, artystami, osobami związanymi z teatrem oraz innymi wybitnymi postaciami polskiej kultury i nauki.
Wśród tych osobistości możemy wskazać takie postacie jak: Konstanty Brandel, Zdzisław Broncel, Michał Chmielowiec, Edward Chudzyński, Ryszard Demel, Janusz Eichler, Łucja Gliksman, Natan Gross, Adam Harasowski, Jadwiga Harasowska, Wacław Iwaniuk, Konstanty A. Jeleński, i wiele innych, w tym: Jadwiga Jurkszus-Tomaszewska, Tamara Karren, Halina Korn, Stefania Kossowska, Adam Kossowski, Janina Kościałkowska, Jan Kott, Janusz Kowalewski, Irena Krzywicka, Jerzy R. Krzyżanowski, Witold Leitgeber, Józef Lewandowski, Leo Lipski, Ryszard Löw, Krystyna Miłotworska-Hilary, Krzysztof Muszkowski, Mela Muter, Juliusz Nowina-Sokolnicki, Róża Nowotarska, Tadeusz Polanowski, Janusz Poray-Biernacki, Marta Reszczyńska-Stypińska, Zofia Romanowiczowa, Juliusz Sakowski, Olga Scherer, Henryk Skolimowski, Wojciech Skalmowski, Felicjan Sławoj Składkowski, Władysław R. Szomański, Stanisław Szukalski, Wiktor Trościanko, Leopold Tyrmand, Jan Ulatowski, Wojciech Wasiutyński, Tadeusz Wittlin, Zdzisław Marek, Władysław Żeleński oraz Marek Żuławski.
Wreszcie, docenienie archiwum nie ogranicza się tylko do znanych postaci. Zawiera ono również dokumenty i pamiątki po mniej znanych, a nawet zupełnie nieznanych, bohaterach polskiej emigracji wojennej oraz powojennej, takich jak żołnierze Polskich Sił Zbrojnych, czytelnicy „Wiadomości”, „Dziennika Polskiego”, uczestnicy działalności „Kultury”, słuchacze rozgłośni BBC oraz Radia Wolna Europa, a także mieszkańcy „polskiego Londynu”.
Struktura i działalność
Archiwum Emigracji to złożona jednostka, która obejmuje różnorodne kolekcje archiwalne powiązane z instytucjami emigracyjnymi, jak również cenne zbiory osobowe. Istotnym elementem archiwum są także historyczne księgozbiory oraz zbiór prasy związanej z emigracją. Na uwagę zasługuje również galeria sztuki polskiej, funkcjonująca pod nazwą Galeria sztuki polskiej na Obczyźnie w XX wieku, która jest częścią Archiwum. Zbiory tej galerii są przechowywane w Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu.
W ramach swoich działań Archiwum Emigracji prowadzi dynamiczną działalność wydawniczą. Wydawane są książki w serii archiwalnej, które stanowią istotne źródło dotyczące dziejów emigracji polskiej w XX wieku, a także literackiej. Dodatkowo, Archiwum jest odpowiedzialne za publikację czasopisma pt. „Archiwum Emigracji. Studia, szkice, dokumenty”. Wspólnie z wydawnictwem Oficyna M.J. Kucharski, archiwum zajmuje się publikacją dzieł wszystkich Danuty Mostwin.
Od 2000 roku, Archiwum Emigracji przyznaje nagrody za prace magisterskie i doktorskie, które koncentrują się na problematyce polskiej emigracji w XX wieku. Ponadto, od 2005 roku, funduje Stypendium artystyczne Jana Winczakiewicza, umożliwiające jego beneficjentom pobyt w Paryżu, co stanowi wsparcie dla uzdolnionych artystów. W celu dodatkowego wsparcia finansowego, w 2007 roku, utworzone zostało Towarzystwo Przyjaciół Archiwum Emigracji.
Pozostałe obiekty w kategorii "Biblioteki":
Biblioteka Diecezjalna im. ks. Stanisława Kujota w Toruniu | Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu | Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa | Biblioteki w Toruniu | Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu | Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu | Budynek Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu | Budynek przy ul. Dąbrowskiego 4 w ToruniuOceń: Archiwum Emigracji