Stefan Szpinger

---

Biogram

Dzieciństwo i młodość

Stefan Szpinger przyszedł na świat w Toruniu, znajdującym się wówczas w zaborze pruskim. Jego ojciec, Mieczysław Szpinger, był architektem projektującym twierdze niemieckie, co skutkowało częstą wędrówką rodziny. Stefan uczęszczał do szkół niemieckich, m.in. do szkoły powszechnej w Magdeburgu oraz gimnazjum w Kłodzku, gdzie opanował język niemiecki w stopniu biegłym. W 1909 roku podjął pracę w księgarni Gebethnera i Wolffa w Krakowie, a kolejny rok spędził w Drukarni i Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu. Po roku praktyk, mimo ciekawych perspektyw w Krakowie, postanowił wyjechać do Paryża, gdzie w latach 1911–1912 pracował w międzynarodowym antykwariacie „F. Licht & Co.”. Tam nawiązał znajomości z polskim środowiskiem, w tym z Konstancją Dygat, wnuczką Stanisława Dygata, oraz rodziną znanego malarza Józefa Chełmońskiego.

Praca w Paryżu przynosiła mu dostateczne dochody, jednak w 1912 roku, korzystając ze szczęścia w kasynie w Enghien-les-Bains, postanowił porzucić życie w Paryżu i planował podróż do Brazylii. Ostatecznie jednak jego losy skrzyżowały się z ofertą w siedzibie Gebethnera i Wolffa w Warszawie, z której szybko został przeniesiony do łódzkiej filii, gdzie miał zająć się działem zagranicznym.

Lata 1914–1924

W 1914 roku wybuchła I wojna światowa, co wpłynęło na życie Stefana. Jako obywatel niemiecki został internowany, unikając tym samym przymusowego zaciągu do armii niemieckiej. Jego internowanie miało miejsce w guberni wiatskiej, znanej obecnie jako obwód kirowski w Rosji. Po roku udało mu się dotrzeć do Moskwy, gdzie wspólnie z przyjacielem, Benonem Perzyńskim, uruchomił księgarnię polską. Po rewolucji październikowej w 1917 roku Stefan związał się z bolszewikami, zostając członkiem Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików) i walcząc jako komisarz wojenny w oddziałach 1 Armii Konnej.

Po zakończeniu służby wojskowej zajął się spółdzielczością w Niemieckiej Republice ZSRR, a później pracował w moskiewskim ministerstwie handlu zagranicznego, zajmując się importem cukru. W 1924 roku odbył służbową podróż do Amsterdamu, a wracając do Moskwy, odwiedził rodzinę w Polsce, co doprowadziło do uzyskania nowych dokumentów polskich, co z kolei skutkowało jego polskim obywatelstwem.

Lata 1924–1939

Wracając do Polski, Stefan znalazł zatrudnienie jako kierownik lwowskiej filii spółki księgarskiej działającej przy Towarzystwie Szkoły Ludowej, gdzie pracował przez 15 lat. W tym czasie był aktywnym członkiem Związku Księgarzy Polskich, pełniąc funkcję sekretarza w małopolsko-wołyńskim kole, w latach 1930–1938. W 1939 roku przeniósł się do Poznania, powracając ponownie do Drukarni i Księgarni św. Wojciecha, gdzie miał stać się zastępcą jednego z dyrektorów – Stefana Gąsiorowskiego.

Lata 1939–1944

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Poznania przez Niemców, polskie księgarnie zostały włączone do zarządu powierniczego, co prowadziło do ich systematycznej likwidacji. Dzięki swojemu sprytowi, Szpinger przekonał zarządcę Drukarni i Księgarni św. Wojciecha, że sprzedaż jej książek w Warszawie przyniesie znaczne zyski, co pozwoliło na ocalenie od 300 do 400 ton cennych zbiorów, pomimo że wiele publikacji zostało zniszczonych. W styczniu 1940 roku Szpinger z rodziną wysiedlono z Poznania, co zmusiło ich do osiedlenia się w Krakowie, a później w Lublinie i Warszawie.

W obliczu trudności Szpinger nawiązał współpracę z Rudolfem Wegnerem, który także zmagał się z problemami związanymi z okupacją. Mimo ryzyka, Szpinger zorganizował transport około 300 ton książek do Warszawy, co zaowocowało jego uznaniem i zaufaniem Wegnera, który mianował go kierownikiem swojego wydawnictwa. Po śmierci Wegnera w 1941 roku, rodzina przejęła wydawnictwo, a Szpinger kontynuował działalność, w tym rozmowy z Marią Rodziewiczówną na temat wydawania jej książek.

Niestety, w czasie powstania warszawskiego zbiory wydawnictwa Wegnera zostały całkowicie zniszczone. Stefan, jako cywil, przeżył te dramatyczne wydarzenia w Warszawie. Po klęsce powstania rodzina Szpingerów została aresztowana i osadzona w Sędziszowie, skąd dzięki pomocy lokalnych gospodarzy udało im się przetrwać. Ostatecznie powrócili do Krakowa, gdzie Stefan rozpoczął starania o ratowanie książek Wydawnictwa Polskiego. Po przybyciu do Warszawy odkrył, że magazyny Wegnera zostały zniszczone, jednak w miarę możliwości udało mu się uratować część księgozbioru Biblioteki Przeździeckich z ulicy Foksal, dokładając wszelkich starań, by uratować to, co było możliwe, we współpracy z Zygmuntem Wdowiszewskim.

Po roku 1945

Po zakończeniu II wojny światowej Szpinger osiedlił się w Łodzi, gdzie kontynuował pracę w branży księgarskiej. W 1945 roku założył Wydawnictwo „Żagiel” Stefan Szpinger i Ska, które funkcjonowało do 1950 roku. Następnie pełnił rolę kierownika importu w Domu Książki, a w 1952 roku objął kierownictwo Księgarni Muzycznej, gdzie pozostawał aż do przejścia na emeryturę w 1963 roku. W jego życiorysie pojawia się także członkostwo w Stronnictwie Demokratycznym od 1949 roku oraz przynależność do PZPR od 1967. Stefan był również radnym w Łódzkiej Radzie Narodowej i aktywnym uczestnikiem ZBOWiD-u.

Po śmierci w 1990 roku, Stefan Szpinger został pochowany na cmentarzu komunalnym Doły w Łodzi (kwatera: IX, rząd: 30, grób: 13).

Rodzina

W 1921 roku Stefan Szpinger zawarł związek małżeński z utalentowaną pianistką pochodzenia rosyjskiego, Eugenią Karpow. Para doczekała się trzech synów. Niestety, najstarszy z chłopców, który przyszedł na świat w 1922 roku, zmarł tragicznie w wieku zaledwie 17 lat. Pozostali dwaj synowie przyszli na świat w trakcie trudnych czasów wojennych.

Twórczość

Twórczość Stefana Szpingera jest bogata i różnorodna, co odzwierciedlają jego publikacje. Oto niektóre z nich:

• „Z Pierwszą Konną”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1967, 1971, brak numerów stron w książce,
• „Na szerokiej drodze”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1974, brak numerów stron w książce.

Odznaczenia

Stefan Szpinger otrzymał liczne odznaczenia państwowe za swoje zasługi i odwagę w służbie dla kraju.

• Rosja sowiecka: Order Czerwonego Sztandaru, przyznany za walki w 1 Armii Konnej,
• PRL: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

---

Oceń: Stefan Szpinger

---