Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

---

Historia

W okresie od 1946 do 1958 roku, w Muzeum Miejskim w Toruniu, które od 1950 roku nosiło status Muzeum Państwowego, istniał Dział Etnograficzny pod kierownictwem Marii Znamierowskiej-Prüfferowej. W 1948 roku miała miejsce inauguracja pierwszej stałej ekspozycji w tym dziale. 17 kwietnia 1953 roku, Miejska Rada Narodowa podjęła decyzję o potrzebie powołania Muzeum Etnograficznego w Toruniu. W planach było umiejscowienie tego muzeum w obiekcie, który stanowił dawny arsenał artyleryjski Twierdzy Toruń, nabytym w 1956 roku. W latach 1956–1959 przeprowadzono remont tego budynku, a 6 kwietnia 1957 roku utworzono Społeczny Komitet Budowy Muzeum Etnograficznego, który w 1964 roku przekształcił się w Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Etnograficznego w Toruniu.

W latach 1958–1961 zrealizowano budowę pawilonu wystawienniczo-administracyjnego, znanego jako nowy gmach. Muzeum formalnie zaczęło funkcjonować 1 stycznia 1959 roku, obejmując swoim zasięgiem tereny Polski Północnej. Na początku działalności muzeum posiadało 5 165 obiektów. Uroczysta inauguracja miała miejsce 17 kwietnia 1959 roku, a w 1960 roku w Arsenale nastąpiło otwarcie stałej wystawy pt. Kultura materialna Północnej Polski.

W 1961 roku Muzeum pozyskało schron, który użytkowano do 1972 roku, kiedy to podjęto decyzję o jego rozbiórce. W latach 1961–1964 zmodernizowano XIX-wieczny obiekt poforteczny, przeznaczając go na pracownie konserwatorskie oraz stolarskie. W tym samym roku oddano do użytku pawilon wystawienniczy, gdzie zorganizowano pierwszą stałą wystawę poświęconą tradycyjnemu rybołówstwu ludowemu w Polsce.

W 1966 roku rozpoczęto prace nad utworzeniem skansenu przymuzealnego. Chociaż projekt skansenu wiślanego przy ul. Winnica zakładano w 1967 roku, z różnych przyczyn nie został on zrealizowany. Rok później Muzeum nabyło zabytkową zagrodę w Kaszczorku, zgodnie z projektem Marii Znamierowskiej-Prüfferowej, a w 1969 roku otworzono dla zwiedzających Park Etnograficzny. W tym samym czasie odbył się Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

W 1972 roku Muzeum wzbogaciło swoją kolekcję o budynek spichrza przy ul. Rabiańskiej 19. 30 grudnia tego roku, Maria Znamierowska-Prüfferowa zakończyła swoją kadencję jako dyrektor, a na jej miejsce powołano Aleksandra Błachowskiego. Na koniec roku liczba zbiorów wyniosła 13 412 obiektów. W 1980 roku w nowo urządzonym budynku przy ul. Rabiańskiej 19 zaczęła działać pracownia oraz magazyn zbiorów Działu Sztuki Ludowej i Działu Folkloru, a Muzeum Etnograficzne w Toruniu zyskało zasięg obejmujący całą Polskę. 1 kwietnia 1980 roku na stanowisko dyrektora powołano Romana Tubaję.

W latach 1983–1984 Muzeum nabyło kolejny spichlerz przy ul. Rabiańskiej. W latach 1985–1988 wykonano transfer i rekonstrukcję 18 obiektów architektonicznych w Parku Etnograficznym w Kaszczorku. W tym samym okresie na dziedzińcu Muzeum zbudowano amfiteatr, który został uroczyście oddany do użytku w 1989 roku. Niestety, w 1990 roku w Arsenale miał miejsce wybuch pożaru.

20 sierpnia 1990 roku zmarła założycielka Muzeum, Maria Znamierowska-Prüfferowa. W dniu 15 grudnia 1999 roku Muzeum otrzymało imię tej wybitnej postaci. W 2007 roku liczba zbiorów sięgnęła około 60 tysięcy obiektów. W wyniku skandalu związanego z fałszowaniem dokumentacji dotacyjnej, w 2008 roku Roman Tubaja stracił stanowisko dyrektora, a jego miejsce zajął Hubert Czachowski.

W 2018 roku w Wielkiej Nieszawce miało miejsce otwarcie nowego oddziału Muzeum, mianowicie Olenderskiego Parku Etnograficznego. 12 grudnia 2019 roku Muzeum uhonorowano Medalem „Thorunium”. W trzech pierwszych miesiącach 2021 roku, Muzeum opłakiwało śmierć dwóch byłych dyrektorów – Aleksandra Błachowskiego (22 stycznia) oraz Romana Tubaję (17 kwietnia).

Parki Etnograficzne

Park Etnograficzny w centrum Torunia

Otwarty dla zwiedzających w 1969 roku, Park Etnograficzny jest ukrytym skarbem blisko średniowiecznych zakątków Torunia. Jego powierzchnia wynosi 1,7 ha, co czyni go przestronnym miejscem, idealnym do odkrywania kultury i tradycji regionu. W ramach tego wyjątkowego parku można podziwiać aż 19 obiektów architektury wiejskiej, które pochodzą z różnych miejsc w Polsce Północnej, takich jak Borów Tucholskich, Kaszub, Kociewia, Kujaw, Ziemi chełmińskiej oraz dobrzyńskiej. Ponadto, w obszarze parku znaleźć można także 49 obiektów małej architektury.

Pierwszym z udostępnionych do zwiedzania elementów była zagroda kujawska. W 1974 roku otworzono również zagrodę kaszubską oraz tucholską, a w 1991 roku dodano chałupę ze Skórzenna, chaty z Lasek, barkę rybacką oraz młyn wodny ze Stryg. Niestety, zagroda kujawska doświadczyła tragedii w postaci dwóch pożarów – pierwszy z nich zdarzył się 30 kwietnia 2004 roku, a drugi miał miejsce rok później, powodując zniszczenia w zrekonstruowanej stodole i oborze glinianki.

Park Etnograficzny w Kaszczorku

Kolejnym interesującym miejscem jest park etnograficzny w Kaszczorku. Tam można odkrywać ludowe budownictwo charakterystyczne dla ziemi chełmińskiej oraz elementy architektury związanej z rybołówstwem. Ekspozycje te pochodzą z Fordonu oraz toruńskiej Winnicy, a sam park zlokalizowany jest na terenie dawnej zagrody wielopokoleniowej rodziny rybacko-rolniczej. Najważniejszym obiektem w tej lokalizacji jest drewniana chata z końca XVIII wieku, która zachwyca swoim historicalną urodą.

Olenderski Park Etnograficzny

Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce stanowi pierwszy w Polsce skansen dedykowany osadnikom olenderskim. Park ten wiernie odtwarza fragment kulturowego krajobrazu wsi nadwiślańskiej z czasów przełomu XIX i XX wieku. Cała przestrzeń rozciąga się na ponad 5 ha i obejmuje trzy pełne zagrody, składające się z sześciu zabytkowych budynków, zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych, które powstały na przełomie XVIII i XIX wieku, pierwotnie znajdując się na terenie Doliny Dolnej Wisły.

W skład Olenderskiego Parku Etnograficznego wchodzą:

• zagroda z Kaniczek z 1757 roku, gdzie na froncie wystawki podcieniowej umieszczono inicjały budowniczego, to jeden z ostatnich domów podcieniowych w Dolinie Dolnej Wisły,
• zagroda z Niedźwiedzia z lat 90. XVIII wieku, stanowiąca przykład jednobudynkowej zagrody liniowej,
• zagroda z Gutowa, której pochodzenie datowane jest na przełom XVIII i XIX wieku,
• cmentarz menonicki zlokalizowany w północno-zachodniej części parku, gdzie chowano zmarłych wyznania menonickiego oraz ewangelickiego od początku XIX wieku aż do 1945 roku, a w 2015 roku przeszedł modernizację.

Biblioteka

Na obszarze Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu znajduje się niezwykle ważna biblioteka, która gromadzi około 18 tysięcy woluminów. Zbiory te są poświęcone różnorodnym dziedzinom wiedzy, w tym etnologii, antropologii, etnografii zarówno polskiej, jak i zagranicznej, a także historii, historii sztuki oraz kulturoznawstwa.

W skład biblioteki wchodzą także materiały dotyczące archeologii, muzealnictwa oraz socjologii. Oprócz książek, można tam znaleźć encyklopedie, mapy, słowniki oraz bibliografie, jak również specjalistyczne czasopisma, które stanowią cenne źródło wiedzy teoretycznej i praktycznej.

Zbiory biblioteki są dostępne dla odwiedzających w czytelni, co umożliwia swobodne korzystanie z bogatych zasobów zgromadzonych w tej instytucji.

Festiwal Antropologii Wizualnej Aspekty

Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, we współpracy z Fundacją Emic, ma zaszczyt organizować Festiwal Antropologii Wizualnej Aspekty. Festiwal ten ma na celu promocję oraz prezentację filmów dokumentalnych, które koncentrują się na zagadnieniach związanych z antropologią wizualną.

Ważnym partnerem w realizacji tego wydarzenia jest Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Toruniu. W 2010 roku Festiwal zyskał jeszcze większą rangę, bowiem został włączony do Europejskiej Sieci Festiwali Antropologicznych CAFFE, co potwierdza jego znaczenie w skali europejskiej.

Dyrektorzy

W Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu historia dyrektorów odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu jego tożsamości i rozwoju.

• prof. Maria Znamierowska-Prüfferowa (1959–1972),
• mgr Aleksander Błachowski (1972–1980),
• mgr Roman Tubaja (1980–2008),
• dr Hubert Czachowski (od 2008).

---

Oceń: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

---