Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

Pomniki

Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu to nie tylko ważny element krajobrazu historycznego miasta, ale również symbol naukowego dziedzictwa tej znakomitej postaci. Mikołaj Kopernik, znany astronom i twórca teorii heliocentrycznej, zyskał zasłużone miejsce w sercu Torunia, a jego pomnik został zaprojektowany przez Christiana Friedricha Tiecka.

Odsłonięcie tego pomnika miało miejsce w 1853 roku. Jego lokalizacja na Rynku Staromiejskim czyni go łatwo dostępnym punktem dla turystów oraz mieszkańców. Pomnik usytuowany jest w pobliżu południowo-wschodniego narożnika Ratusza, co dodaje mu wyjątkowego uroku i sprawia, że wpisuje się w historyczny kontekst tego miejsca.

Warto podkreślić, że pomnik jest nie tylko atrakcją turystyczną, ale także miejscem, gdzie mieszkańcy i odwiedzający mogą oddać hołd jednemu z najważniejszych przedstawicieli polskiej nauki.

Historia

Pomysł na upamiętnienie Mikołaja Kopernika w miejscu jego urodzin zrodził się po raz pierwszy w latach trzydziestych XVIII wieku. Już w 1765 roku książę Józef Aleksander Jabłonowski złożył zamówienie na stworzenie marmurowego popiersia. Rzeźba, wykonana z fundacji Jabłonowskiego przez krakowskiego artystę Wojciecha Rojowskiego, nie zyskała jednak akceptacji ówczesnej Rady Miasta Torunia i ostatecznie znalazła swoje miejsce w kościele św. Janów.

Kolejna inicjatywa pojawiła się w czasach Księstwa Warszawskiego, gdy na czoło wyszedł Stanisław Staszic. W 1809 roku został wmurowany kamień węgielny, rozpoczynając zbiórkę funduszy na budowę pomnika. Gdy Toruń powrócił do Prus w 1815 roku, zbiórka dobiegła końca. Ziemie departamentu bydgoskiego wpłaciły swoje składki do Berlina, a reszta funduszy z innych regionów Księstwa Warszawskiego została przeznaczona na pomnik Kopernika w Warszawie.

W 1839 roku powstało niemieckie towarzystwo, które miało na celu budowę pomnika toruńskiego astronoma (niem. Copernicus Denkmalverein). Początkowo planowano, że odsłonięcie nastąpi w 1843 roku, w stulecie śmierci Kopernika. Na początku pomnik miał zostać stworzony przez Johann Gottfrieda Schadowa, który jednak w 1840 roku odrzucił propozycję towarzystwa Coppernicus-Verein. 13 grudnia 1842 roku towarzystwo poprosiło Schadowa o zarekomendowanie innego berlińskiego rzeźbiarza, który mógłby wykonać projekt oraz wstępny kosztorys.

Stowarzyszenie w tym samym dokumencie zasugerowało trzy warianty realizacji pomnika – w brązie, marmurze lub jako pozłacany odlew. Proponowano także umiejscowienie monumentu na Rynku Staromiejskim, ze wskazaniem na zachodnią stronę placu, blisko kościoła św. Ducha. 25 marca 1843 roku Schadow wskazał rzeźbiarza Christiana Friedricha Tiecka jako odpowiedniego wykonawcę. Koszt realizacji, oszacowany na 6–7 tysięcy talarów, miał być pokryty z brązu. W końcu, w 1843 roku, Fryderyk Wilhelm IV Pruski wyraził zgodę na budowę pomnika, przyznając dodatkowe 2000 talarów, jednocześnie krytykując projekt Tiecka, w którym Kopernik przedstawiony był w stroju mieszczańskim.

W wyniku problemów z realizacją zadań, towarzystwo zwróciło się do nadprezydenta prowincji z prośbą o pozwolenie na zlecenie projektu innemu rzeźbiarzowi. W listopadzie 1846 roku Tieck poinformował o gotowości projektu pomnika. 15 listopada 1846 roku Fryderyk Wilhelm IV zatwierdził nowy projekt, autorstwa Tiecka oraz Johanna Heinricha Stracka. W lipcu 1847 roku rozpoczęto prace nad modelem pomnika w skali 1:1, a Tieck w tym czasie przedstawił nową kwotę wykonania, która wynosiła 7570 talarów, bez uwzględnienia cokołu.

Doszło do uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia modelu w 1848 roku, a gotowy model został oddany do rzeźbienia dopiero 2 sierpnia 1849 roku. Odlew zlecono giserowi Heinrichowi Fischerowi z Berlina. W 1850 roku model przewieziono do giserii Fischera, gdzie został odlany. Cokół, według projektu Jana Stracka z Berlina, wykonano na Dolnym Śląsku. Niestety, w maju 1851 roku zmarł Christian Friedrich Tieck, nie doczekawszy się ukończenia pomnika. Monument został ostatecznie zrealizowany i przetransportowany z Berlina do Torunia 12 lutego 1852 roku, a 14 lutego dotarł do Bydgoszczy przed dalszym transportem konnym do Torunia, gdzie przybył następnego dnia. Pomnik został początkowo ustawiony w kościele św. Ducha aż do dostarczenia cokołu.

Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 25 października 1853 roku. W 2003 roku przeprowadzono jego renowację, która obejmowała przywrócenie studzienki z brązową paszczą delfina oraz rezerwuaru znajdującego się pod nią, z okazji 150. rocznicy odsłonięcia monumentu.

Charakterystyka

Monument ten przedstawia Mikołaja Kopernikaubranym w togę profesorską, co symbolizuje jego wkład w naukę. W lewej dłoni trzyma sferę armilarną, a palcem prawej ręki wskazuje niebo, co podkreśla jego powiązania z astronomią oraz badaniami nieba.

Pomnik został umieszczony na solidnym cokole, wokół którego znajdują się ładne kamienne ławki, które tworzą przyjemne miejsce do odpoczynku dla przechodniów. Z przodu cokołu możemy znaleźć napis w języku łacińskim. Jego polskie tłumaczenie brzmi: Mikołaj Kopernik Toruńczyk, Ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce i Niebo. Autorem tego znaczącego tekstu jest znany toruński profesor, Rudolf Brohm.

Koncepcja tego monumentu doskonale oddaje nie tylko postać Mikołaja Kopernika, ale także łączy jegoachievements z historią nauki i dziedzictwem Torunia.

Przypisy

  1. Kłudkiewicz 2020 r., s. 51.
  2. Ziółkiewicz 2009 r., s. 23.
  3. Niedzielska 2006 r., s. 98.
  4. Niedzielska 2006 r., s. 109.
  5. Niedzielska 2006 r., s. 95–96.
  6. Niedzielska 2006 r., s. 94–95.
  7. Niedzielska 2006 r., s. 93.
  8. Niedzielska 2006 r., s. 92.
  9. Niedzielska 2006 r., s. 85.
  10. Niedzielska 1983 r., s. 115.
  11. Kalembka 1985 r., s. 200.
  12. Kalembka 1985 r., s. 198.
  13. Kalembka 1985 r., s. 197.
  14. Urbański 2003 r., s. 22.

Oceń: Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

★★★★★
Średnia ocena:4.56 Liczba ocen:21