Bogdan Czajkowski

---

Życiorys i działalność zawodowa

W 1966 roku zakończył swoją edukację w IV Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki w Toruniu, a uprzednio był także uczniem toruńskiej szkoły muzycznej. Następnie, w 1974 roku, pomimo trudności związanych z polityką, które doprowadziły do dwukrotnego usunięcia go ze studiów, ukończył kierunek na Wydziale Elektroniki Politechniki Warszawskiej. Jego praca dyplomowa, nagrodzona wyróżnieniem, powstała pod okiem uznanego specjalisty w akustyce architektonicznej, doc. dr. hab. inż. Witolda Straszewicza (1919–1998). Miał w planach kontynuowanie współpracy naukowej z nim, jednakże nie zgodził się na to Komitet Uczelniany PZPR.

Między 1974 a 1976 rokiem pracował w Radiokomitecie, najpierw w Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Radia i Telewizji, a później w Ośrodku Doskonalenia Zawodowego Radia i Telewizji, który obecnie funkcjonuje jako Akademia Telewizyjna. W tej roli nadzorował pracę realizatorów dźwięku i prowadził szkolenia dziennikarzy na nowoczesnym sprzęcie telewizyjnym i radiowym. Rzeczywistość ta zmieniła się dramatycznie w listopadzie 1976 roku, kiedy został zwolniony z pracy na żądanie rezydentury SB.

W latach 1977–1978 pełnił rolę kierownika pracowni akustycznej w Teatrze Polskim w Warszawie, gdzie zaprojektował nowatorski system nagłośnienia. Jego innowacja polegała na umiejscowieniu głośników pod podłogą, co pozwalało na uzyskanie efektu „bezkierunkowości” dźwięku. W rezultacie widzowie mieli wrażenie, jakby to „sala grała muzykę”, a nie był w stanie zlokalizować źródła dźwięku.

W 1977 roku rozpoczął studia na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, które zakończył w 1981. Po ukończeniu nauki zajął się reżyserią w teatrach w Polsce i na arenie międzynarodowej, w tym również w Anglii. Obok reżyserii teatralnej, był także twórcą patriotycznych koncertów słowno-muzycznych. W 1981 roku, na prośbę dyrektora Tadeusza Łomnickiego, współpracował z Romanem Polańskim przy realizacji „Amadeusza” w Teatrze na Woli, gdzie Tadeusz Łomnicki zagrał rolę Salieriego.

Oprócz pracy w teatrze, jego dorobek obejmuje również filmy dokumentalne i reklamowe, z których jeden zdobył wyróżnienie na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie w 1991 roku. W latach 2006–2013 przebywał na emigracji w Australii, gdzie zrealizował projekt badawczy na zlecenie IPN. Jego prace dotyczyły historii polskiej emigracji, w tym zbierania relacji Polonusów, szczególnie związanych z wywózkami w latach 40. XX wieku. W ramach tego przedsięwzięcia zgromadził przeszło pięćdziesiąt sfilmowanych relacji i tysiące dokumentów archiwalnych.

W 2010 roku ukończył podyplomowe studia zarządzania w Kaplan International College w Sydney, uzyskując Advanced Diploma of Business. Jest również autorem sztuk teatralnych, libretta do musicalu „Król w Kraju Rozkoszy” do muzyki Macieja Małeckiego, a także tekstów piosenek, wierszy dla dzieci i przekładów poezji Bułata Okudżawy. Dodatkowo, jako scenograf i publicysta, stworzył scenografię do niektórych swoich przedstawień oraz opublikował ponad 200 tekstów w tzw. drugim obiegu oraz po 1989 roku.

Działalność opozycyjna i publiczna

Był jednym z kluczowych organizatorów oraz przewodniczącym komitetu strajkowego na Politechnice Warszawskiej, podczas wydarzeń w marcu 1968 roku. Zgodnie z informacjami z Instytutu Pamięci Narodowej, wydarzenie to okazało się największym studenckim strajkiem okupacyjnym w dziejach PRL. Po tych strajkach został przez siedem lat monitorowany przez Służbę Bezpieczeństwa, a dwukrotnie usunięto go ze studiów, zanim w końcu je ukończył.

W okresie 1969–1971 był współzałożycielem i dyrektorem Klubu Studentów PW „Remiza”, który mieścił się przy ulicy Księcia Janusza. Klub zdobył w 1970 roku prestiżową nagrodę „Czerwonej Róży” dla najlepszego klubu studenckiego w Polsce. W jego ramach funkcjonował własny teatr studencki, kabaret oraz zespół rockowy. Odbywały się też wydarzenia takie jak koncerty muzyki klasycznej i rockowej oraz spotkania dyskusyjne i projekcje filmowe. Mieliśmy tam przyjemność gościć laureatów VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, w tym Garricka Ohlssona, który grał na pianinie marki Calisia.

Klub stał się popularny, co doprowadziło do interwencji Komitetu Uczelnianego PZPR, który żądał usunięcia Czajkowskiego z funkcji kierownika klubu. Do tego doszło w 1971 roku, co wywołało bunt wśród studentów Politechniki Warszawskiej oraz stało się przyczyną kolejnej próby usunięcia go ze studiów.

Po ogłoszeniu stanu wojennego Czajkowski działał w konspiracji i współpracował z prasą podziemną. Jego mieszkanie na warszawskim Gocławiu stało się lokalem konspiracyjnym dla Tygodnika Mazowsze, gdzie redakcja spotykała się na dwudniowe posiedzenia.

W czerwcu 1986 roku Czajkowski został zatrzymany na ulicy, tuż po wyjściu z Klubu Aktora przy Alejach Ujazdowskich, i na komisariacie przy ul. Wilczej został brutalnie pobity przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz Służby Bezpieczeństwa. Zdarzenie to miało związek z jego publicznymi dowcipami o Jerzym Urbanie, który regularnie odwiedzał ów klub.

Wiosną 1988 roku Czajkowski był pomysłodawcą i organizatorem „bezdebitowego” zjazdu młodych reżyserów, który miał na celu powołanie niezależnego stowarzyszenia reżyserów. Zjazd, zorganizowany w gmachu warszawskiej PWST, przyciągnął uwagę Służby Bezpieczeństwa. W kolejnym etapie, wbrew protestom Kazimierza Dejmka, odbył się ogólnopolski zjazd reżyserów, który miał miejsce we wrześniu 1988 roku i zgromadził około 250 uczestników, w tym wielu uznawanych artystów. Na zjeździe zażądano od władz ZASP-u rozliczenia działań podejmowanych w czasie stanu wojennego. Kazimierz Dejmek, w obliczu aroganckiej postawy, postanowił opuścić obrady, co skłoniło Czajkowskiego do zaproponowania powołania nowego stowarzyszenia zawodowego reżyserów. Wniosek ten został publicznie poparty przez Andrzeja Wajdę i zaakceptowany przez zgromadzenie uczestników.

Zjazdowi towarzyszyły relacje mediów, a mimo to po jego zakończeniu władze komunistyczne wprowadziły cenzurę, co skutkowało brakiem informacji w tradycyjnych mediach. Społeczność publiczna dowiedziała się o tym z Radia Wolna Europa w październiku 1988 roku, dzięki obszernemu wywiadowi, który Czajkowski udzielił na temat sytuacji polskiego teatru.

Jako przeciwnik polityki tzw. grubej kreski, stał się jednym z autorów telewizyjnej kampanii wyborczej Lecha Wałęsy w 1990 roku, obiecując widzom zakończenie tej kontrowersyjnej wytycznej. Bogdan Czajkowski był również pomysłodawcą postaci Siekierki, która w animowanych spotach wyborczych, stworzonych przez niego, krytykowała tę politykę. W 1991 roku pełnił rolę szefa telewizyjnej kampanii wyborczej Porozumienia Centrum.

W październiku 2016 roku Bogdan Czajkowski awansował do grona finalistów w konkursie na prezesa TVP, który ostatecznie wygrał Jacek Kurski. Następnie złożył w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie wniosek o zbadanie okoliczności przeprowadzenia konkursu, informując o spóźnieniu Kurskiego przy składaniu oferty, jednak prokuratura odmówiła zajęcia się sprawą. Decyzja ta została uchylona przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, który nakazał wszczęcie dochodzenia.

Oprócz swojej kariery w telewizji, Bogdan Czajkowski jest także przeciwnikiem traktatu reformującego Unię Europejską.

Zwrot odznaczenia

6 marca 2008 roku w Pałacu Prezydenckim odbyła się ceremonia z okazji 40. rocznicy tzw. wydarzeń marcowych. Podczas tego doniosłego wydarzenia Bogdan Czajkowski jako jedyny z obecnych gości odmówił przyjęcia Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, który miał mu wręczyć prezydent Lech Kaczyński. Uroczystość była transmitowana przez telewizję, co spotęgowało doniosłość tego gesto.

Przyczyną decyzji o odrzuceniu orderu, którą czynił publicznie, była odmowa władz do zorganizowania referendum w sprawie traktatu lizbońskiego. Czajkowski podkreślił, że jego postawa nie jest skierowana przeciwko osobie prezydenta, ale rozciąga się na protest wobec „elit, które zdradziły Polskę”. Jego działania zyskały wiele uwagi i reakcji w mediach oraz w społeczeństwie.

Po tragicznym zgonie prezydenta Kaczyńskiego w katastrofie smoleńskiej, Czajkowski postanowił przyjąć nadany mu wcześniej order. Decyzję tę motywował chęcią oddania hołdu prezydentowi. Warto zauważyć, że w latach 2006-2013 przebywał na emigracji w Australii, więc to jego brat odebrał odznaczenie w jego imieniu 11 listopada 2010 roku, wręczone przez wojewodę kujawsko-pomorskiego.

Ostatecznie Bogdan Czajkowski zdecydował się na zwrócenie odznaczenia 6 listopada 2018 roku, wręczając je na ręce prezydenta Andrzeja Dudy. Uzasadniając swoją decyzję, wskazał na liczne „szkodliwe dla Polski działania i zaniechania” prezydenta, które dokładnie opisał w swoim publicznym oświadczeniu.

---

Oceń: Bogdan Czajkowski

---