Fort IV Twierdzy Toruń

---

Historia

Fort IV, który znajduje się w Toruniu, został wzniesiony w latach 1878–1884 z cegły, a jego kształt przypomina pięciokąt. Stanowił on istotny element północno-wschodniej linii obrony miasta. W szczególności pełnił rolę ochronną dla dworców kolejowych Toruń Mokre oraz Toruń Północny. Koszt jego budowy wyniósł około 2 618 961 marek niemieckich.

Obiekt został wzniesiony wg ówczesnych norm sztuki artyleryjskiej, co pozwalało mu na wytrzymanie oblężenia trwającego pół roku. Był zaplanowany na załogę liczącą dwie kompanie piechoty oraz obsługę artylerii, co łącznie mogło wynieść około 800 osób zakwaterowanych w 31 pomieszczeniach mieszkalnych. Fort był uzbrojony w 14 dział średniego kalibru oraz w różnych okresach od 15 do 22 dział ciężkiego kalibru, rozmieszczonych w dwóch bateriach skrzydłowych. Cały system forteczny mógł prowadzić ogień w kierunku odległych miejscowości, takich jak Papowo Toruńskie oraz Grębocina, jednak nigdy nie zrealizował kluczowych zadań militarnych.

Na terenie fortu zachowały się między innymi tradytor oraz 9 schronów piechoty. W ostatnich kilku latach przeprowadzono rewitalizację dwóch stanowisk obserwacyjnych, przeznaczonych dla piechoty i artylerii, które zostały wyposażone w obrotowe wieże.

Fort był modernizowany w latach 1889–1893, ok. 1905 oraz w 1914 roku. W tych okresach zamurowano część okien w pomieszczeniach mieszkalnych oraz wszystkie otwory w dwóch pomieszczeniach technicznych. Pozostałe okna zostały zabezpieczone pancernymi okiennicami, natomiast windy amunicyjne zlikwidowano, a artylerię przeniesiono na baterie sprzężone. Wprowadzono także wentylację mechaniczną i otoczono całość drutem kolczastym. Część budynków koszarowych została wzmocniona metrową warstwą betonu ułożonego na również metrowej poduszce piaskowej, co zwiększyło odporność kluczowych elementów fortu na ostrzał z dział kalibru 220 mm.

W roku 1920 fort został przejęty przez Wojsko Polskie, a w 1923 roku trafił w ręce 63. pułku toruńskiego. Po gruntownym remoncie, mającym na celu odbudowę obiektu zdewastowanego przez wyjeżdżające wojsko pruskie, utworzono tam kompanię ckm. Wszelkie mechaniczne elementy obsługi oraz pancerne okiennice zostały usunięte, a zamurowane otwory okienne przebito na nowo. Wnętrza oraz bramy wjazdowe odmalowano, a instalację elektryczną zmodernizowano. Niemniej jednak zamiar przekształcenia obiektu w większe koszary porzucono z powodu niskiego położenia terenu, co skutkowało dużym zwilgoceniem budowli.

W 1956 roku wojsko zdecydowało się na rezygnację z użytkowania fortu, który miał być rozebrany. Ostatecznie jednak zainicjowano jego adaptację na zakład uprawy pieczarek. W połowie lat 90. XX wieku przeprowadzono prace mające na celu przystosowanie obiektu do obsługi ruchu turystycznego.

---

Oceń: Fort IV Twierdzy Toruń

---