W sercu Torunia znajduje się Parafia Ewangelicko-Augsburska, która jest integralną częścią Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Należy do diecezji pomorsko-wielkopolskiej i stanowi ważny punkt na mapie duchowej miasta.
Historia tego miejsca sięga 1921 roku, a jej powstanie nawiązuje do bogatej tradycji polskiego luteranizmu, który ma swoje korzenie w I połowie XVI wieku. Parafia pełni rolę nie tylko religijną, ale również kulturową, łącząc wiernych i wspierając różnorodne inicjatywy społeczne.
Obecnie, biuro parafialne znajduje się przy ulicy Strumykowej 10, natomiast kościół jest usytuowany pod adresem Wały gen. Sikorskiego 14. To miejsce modlitwy i refleksji przyciąga nie tylko członków wspólnoty, ale także osoby poszukujące duchowego wsparcia.
Historia
XVI-XIX w.
Początek reformacji w Toruniu przypadł na rok 1520, kiedy to w chacie na Mokrem zbierali się pierwsi polscy zwolennicy nauk Marcina Lutra. W tym samym czasie król Zygmunt I Stary zakazał w mieście rozpowszechniania pism reformacyjnych poprzez wydanie dekretu. Z formalnego punktu widzenia, Toruń przyjął Wyznanie Augsburskie w wyniku przywileju króla Zygmunta Augusta, a publiczne nabożeństwo ewangelickie miało miejsce 25 marca 1557 roku.
Obok dominującego niemieckiego nurtu, mniejszość polska również opowiedziała się po stronie protestantyzmu. Swoich wiernych kościół św. Jerzego na Chełmińskim Przedmieściu wspierał w modlitwie i nauce, a duszpasterstwo polskie rozwijało się także w innych parafiach na Starym i Nowym Mieście oraz w podmiejskich wsiach, aż do momentu, gdy Toruń został zajęty przez Prusy w 1793 roku podczas II rozbioru Polski.
W szeregach polskich kaznodziejów pojawiły się znane w całym kraju postacie, takie jak Piotr Artomiusz, który spisał pierwszy polski kancjonał, Erazm Gliczner jako pedagog czy Efraim Oloff, znany z jego wkładu w polską hymnografię. W słynnym Gimnazjum Akademickim, powstałym w 1568 roku, nauczano języka polskiego, a z Torunia pochodził również Samuel Bogumił Linde, autor Słownika Języka Polskiego. Pod pruskimi rządami, na skutek nałożonych ograniczeń, ostatnie polskie nabożeństwo odbiło się echem w 1850 roku w kościele nowomiejskim, który był wykorzystywany przez parafię św. Jerzego.
W czasach II Rzeczypospolitej
Po powrocie Torunia do Polski 18 stycznia 1920 roku, w wyniku zmian demograficznych w regionie, w mieście pojawiło się wielu Polaków-ewangelików z różnych części kraju, głównie z Śląska Cieszyńskiego oraz centralnej Polski. Inicjatywę podjął inż. Zbigniew Woyciechowski, a pierwsze nabożeństwo dla Polaków odprawił ks. kapelan Józef Mamica przybyły z Poznania 14 sierpnia 1921 roku w staroluterskiej kaplicy przy ul. Strumykowej. W tym miejscu odbyło się także zebranie organizacyjne nowego zboru.
W wrześniu 1921 roku powołano kolegium kościelne, na czele którego stanął Juliusz Linke. Nabożeństwa odbywały się raz w miesiącu. W latach 1925–1926 oraz ponownie w 1931–1932 administrację parafii, wspólnie z Bydgoszczą, prowadził ks. Gustaw Manitius z Bydgoszczy. Liczba odbywających się nabożeństw w latach 1926–1929 wzrosła z jednego do dwóch w miesiącu, a w 1927 roku zorganizowano pierwszy pogrzeb. W latach 1929–1931 administratorem był ks. Jerzy Kahané, a w latach 1932–1937 jego następca, ks. Waldemar Preiss.
W 1933 roku uformowano Koło Pań, Koło Młodzieży oraz chór pod przewodnictwem Karola Steinbacha. W latach 1927–1939 radą kościelną kierował inż. Woyciechowski. W 1937 roku nowym prezesem rady został Albert Szmidt, który po śmierci w 1938 roku, pozostawił zapisy zapewniające parafii stabilność finansową. 1 września parafia powitała pierwszego lokalnego administratora, którym został ks. Ryszard Trenkler, dotychczasowy wikariusz bydgoski. Zaledwie dwa miesiące później, bp Juliusz Bursche zainstalował go na stanowisku proboszcza, a ks. Trenkler pozostał w tej roli aż do 1959 roku, równocześnie administrując parafią w Grudziądzu. Podczas jego kadencji, parafia zyskała nową dynamikę życia kościelnego, a w tym okresie zaczęła posługiwać pod nową nazwą – Polska Parafia Ewangelicko-Augsburska w Toruniu.
Dzieje po 1945 r.
W trakcie II wojny światowej ks. Trenkler musiał uciekać z Pomorza i przez pewien czas ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem w Warszawie. Po wojnie, w maju 1945 roku, powrócił do Torunia, gdzie wraz z radą parafialną, której przewodniczył Paweł Klimosz, rozpoczął odbudowę materialnych i duchowych fundamentów parafii. Jako kościół św. Szczepana pozyskano świątynię ewangelicko-reformowaną, oraz staroluterski dom parafialny przy ul. Strumykowej 10 z kaplicą, a także część Cmentarza św. Jerzego. W 1946 roku ks. Trenkler uzyskał godność seniora diecezji pomorsko-wielkopolskiej, a Toruń stał się centralnym punktem dla działań mających na celu odzyskanie kościelnych dóbr, które po wojnie zostały przejęte przez parafie katolickie. Na końcu 1945 roku ukazał się Mały śpiewnik kościelny, który umożliwił wiernym aktywne uczestnictwo w nabożeństwach, a w 1947 roku zorganizowano pierwszą po wojnie radiową transmisję nabożeństwa wielkopiątkowego.
W późniejszych latach istniała stacja kaznodziejska w Słońsku Górnym (dziś obszar Ciechocinka). Po przejściu ks. Ryszarda Trenklera do parafii Św. Trójcy w Warszawie, nowymi duszpasterzami toruńskimi zostali: ks. Waldemar Preiss (1959–1961), ks. Gustaw Burchart (1961–1974), ks. senior Edward Dietz z Sopotu, ks. Tadeusz Narzyński (1975–1976) oraz ks. Jerzy Molin (1976-2015), który pełnił funkcję wikariusza diecezjalnego, administracji i proboszcza od 21 października 1984 roku. Równocześnie działał jako długoletni administrator w Grudziądzu aż do 2005 roku. Aktualnym proboszczem parafii jest ks. Michał Walukiewicz. Regularna praca kościelna trwa, a obiekty parafialne są modernizowane i rozwijane, mają miejsce międzynarodowe kontakty partnerskie oraz ekumeniczne.
W parafii toruńskiej odbywały się wydarzenia o charakterze ogólnopolskim, przyciągające licznych uczestników, takie jak zjazdy młodzieży ewangelickiej w 1978 i 2006 roku, obrady VII Forum Ewangelickiego (2001), oraz obchody 350. rocznicy Colloquium charitativum i ekumeniczny powtórny pochówek królewny Anny Wazówny w jej mauzoleum w kościele Mariackim (1995). Doroczne ekumeniczne obchody Święta Reformacji w Toruniu zbierają przedstawicieli władz miejskich, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oraz duchowieństwa katolickiego. Wśród toruńskich księży pracujących w innych parafiach jest ks. Jerzy Otello.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zbory":
Parafia Matki Bożej Łaskawej w Toruniu | Kościół „Chrystus dla Wszystkich” w Toruniu | Parafia wojskowa św. Katarzyny w Toruniu | Kościół w Toruniu | Parafia Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Toruniu | Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Toruniu | Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Toruniu | Parafia bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu | Parafia św. Andrzeja Apostoła w Toruniu | Parafia polskokatolicka Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu | Parafia bł. Iwana Ziatyka w Toruniu | Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Toruniu | Parafia bł. Marii Karłowskiej w Toruniu | Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w ToruniuOceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Toruniu