UWAGA! Dołącz do nowej grupy Toruń - Ogłoszenia | Sprzedam | Kupię | Zamienię | Praca

Bydgoskie Przedmieście

Dzielnice

Bydgoskie Przedmieście, znane również jako niem. Bromberger Vorstadt, to jedna z ważniejszych dzielnic Torunia, znajdująca się na prawobrzeżu, tuż na zachód od malowniczego Starego Miasta. Serce tej okolicy stanowi ulica Mickiewicza, która stanowi główną oś układu urbanistycznego osiedla.

Północna granica Bydgoskiego Przedmieścia wyznaczona jest przez ulice takie jak: Kraszewskiego, Gagarina, Reja, Łukasiewicza oraz tor kolejowy Toruń-Czarnowo. Od południowej strony granice wyznaczają ulice: Rybaki, Bydgijska, Chopina oraz rzeka Wisła. Z kolei od wschodu sąsiaduje z aleją Jana Pawła II. Na zachodzie dzielnicę otacza przemysłowa zabudowa włókiennicza, która wpisuje się w charakter okolicy.

Architektura Bydgoskiego Przedmieścia charakteryzuje się głównie budynkami w stylu secesyjnym oraz modernistycznym. W okolicy można również znaleźć obiekty wybudowane w popularnej w tamtych czasach technice szkieletowej. Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do Chełmińskiego i Jakubskiego Przedmieścia, oraz Mokrego, na Bydgoskim Przedmieściu dominują wille, pensjonaty oraz instytucje użyteczności publicznej.

Rozkwit rozwoju tej dzielnicy przypadł na lata 1890–1910 oraz 1920–1939, kiedy to Bydgoskie Przedmieście zyskało na znaczeniu jako miejsce zamieszkania i działalności kulturalnej mieszkańców Torunia.

Historia

Do dziewiętnastego wieku obszar Bydgoskiego Przedmieścia był niemal w całości pokryty gęstymi lasami oraz piaszczystymi wydmami. To w tym okresie ustalono układ urbanistyczny Bydgoskiego Przedmieścia oraz Rybaków. Rozwój obu terenów hamowały działania wojenne oraz regulacje pruskich władz. W wyniku decyzji po 1815 roku, Toruń zaczął przekształcać się w twierdzę graniczną, co narzuciło surowe ograniczenia w zakresie budownictwa. Zakazano wznoszenia zabudowy murowanej lub masywnej w dość dużym obszarze, sięgającym 600 metrów od wałów fortecznych.

W 1817 roku na Bydgoskim Przedmieściu wytyczono ulicę Bydgoską oraz rozpoczęto prace nad organizacją parku miejskiego. Ponieważ teren ten wcześniej wykorzystywano przez cegielnię, nadano mu nazwę „Park Cegielnia” („Ziegelei-Park”). Ciekawostką jest, że jest to jeden z najstarszych parków w Polsce. W 1822 roku rozpoczęto przekształcanie zieleni kęp nadwiślanych w zorganizowane parki.

Warto zaznaczyć, że do roku 1828 na Bydgoskim Przedmieściu i Rybakach nie powstały żadne budynki. Po uchwaleniu zniesienia zakazu rozpoczęto wznoszenie tartaków, warsztatów oraz składów budowlanych. Właściwy rozwój osiedli nastąpił w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, kiedy to budowano domy o wysokości do trzech kondygnacji w stylu historyzującym. Bydgoskie Przedmieście zaczęło przyciągać przedstawicieli wolnych zawodów, wojskowych i urzędników, stając się ekskluzywnym osiedlem.

W 1889 roku opracowano plan urbanistyczny dla Bydgoskiego Przedmieścia, który wyznaczał linie zabudowy, wysokość budynków oraz drogi komunikacyjne. Oprócz istniejącej ul. Bydgoskiej, zaplanowane zostały także ul. Mickiewicza oraz ul. Broniewskiego. Po roku 1900 architektura zaczęła przybierać cechy typowe dla miast większego formatu, co zaowocowało prostym układem szachownicowym ulic. W końcu dziewiętnastego wieku wzniesiono pierwsze budynki mieszkalne w konstrukcji szkieletowej oraz kamienice czynszowe. W 1909 roku zniesiono wcześniejsze ograniczenia budowlane, co umożliwiło rozpoczęcie budowy nowych obiektów, a starsze, mniej wartościowe budynki były sukcesywnie niszczone.

Rok 1912 przyniósł ze sobą brukowanie ulic, a berliński architekt Bruno Möhring zrealizował nowy plan urbanistyczny, w ramach którego wyznaczono sześć stref i określono preferowane rodzaje zabudowy. Kiedy Toruń powrócił do Polski w 1920 roku, Bydgoskie Przedmieście nadal zachowało swoje elitarny charakter. W okresie międzywojennym rozpoczęto budowę willi w otoczeniu ogrodowym, głównie wzdłuż północnej pierzei ul. Słowackiego. Powstawały również domy bliźniacze na osiedlu Fałata oraz wielopiętrowe kamienice, które uosabiały ówczesne kierunki w urbanistyce.

Na Bydgoskim Przedmieściu ulokowano wiele budynków urzędniczych, a władze miasta zachęcały do budowy mieszkań na wynajem, jak dom Vesty przy ul. Mickiewicza 7. Warto dodać, że w tym okresie mieszkały tu znane osoby, takie jak prezydent Torunia Stefan Michałek (ul. Mickiewicza 18), wiceprezydent Franciszek Bala (ul. Mickiewicza 81a) oraz redaktor „Słowa Pomorskiego”, Marian Sydow (ul. Mickiewicza 30). Inne postaci, jak poseł Stefan Sacha oraz starosta Wincenty Łącki, również miały swoje adresy przy ul. Mickiewicza.

W dniu 3 września 1932 roku przy ul. Adama Mickiewicza rozpoczęto budowę Osiedla Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Ukończono ją we wrześniu 1933 roku, a osiedle składało się z sześciu modernistycznych bloków, w ramach których mieściło się 168 mieszkań, w tym 28 trzypokojowych oraz 88 dwupokojowych. Mieszkania wyposażone były w instytucje artystyczne i gazowe, w każdym z nich znajdowała się kuchenka gazowa, a niektóre trzypokojowe miały balkony oraz łazienki. Dla lokatorów bez własnych łazienek zorganizowano wspólne łazienki na poddaszu znajdujące się obok pralni.

II wojna światowa przyniosła ze sobą wiele traumatycznych wydarzeń, w tym w kamienicy przy ul. Bydgoskiej 39, gdzie mieściła się siedziba gestapo. Dnia 1 lipca 1942 roku w budynku tym powieszony został kpt. Jan Drzewiecki. Po wojnie część tej kamienicy została przejęta przez Urząd Bezpieczeństwa. Po 1945 roku, niestety, wiele zabytkowych budynków, które służyły jako lokale komunalne, uległo zdewastowaniu. Dopiero po 1989 roku rozpoczęto systematyczną rewitalizację budynków na Bydgoskim Przedmieściu, mimo że część z nich została zburzona, jak na przykład kamienica przy ul. Bydgoskiej 56, bądź zniszczona podczas pożarów, w tym Zofiówka przy ul. Bydgoskiej 26 oraz Dom Uebricka przy ul. Bydgoskiej 35.

W dniu 7 września 2011 roku historyczny układ urbanistyczny Bydgoskiego Przedmieścia oraz Rybaków został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych w Toruniu.

Zabytki

Bydgoskie Przedmieście to obszar, w którym znajduje się ponad 500 historycznych budowli. W roku 2011 uwzględniono historyczny układ urbanistyczny Bydgoskiego Przedmieścia oraz Rybaków w rejestrze zabytków. Zaledwie kilka lat później, w 2021 roku, wykazano, że około 70% tych obiektów wymaga pilnych prac konserwatorskich, jako że są w złym stanie technicznym. Do szczególnie interesujących budowli należą 48 obiektów o konstrukcji szkieletowej.

Wśród najważniejszych miejsc warto wymienić:

  • Park Miejski, który jest jednym z najstarszych parków miejskich w Polsce; został założony w 1817 roku i zajmuje obszar 25 ha. W przeszłości znajdowała się tu restauracja, która mogła pomieścić 4 000 osób, uznawana za największe miejsce na wypoczynek w Prusach Zachodnich. To właśnie tutaj znajduje się także ławka Schillera, upamiętniająca niemieckiego pisarza epoki romantyzmu,
  • Ogród Zoobotaniczny, który został założony w 1797 roku,
  • zajezdnia tramwajowa, powstała w 1891 roku,
  • Koszary Wrangla, zlokalizowane między ulicami: Fałata, Żeromskiego i Sienkiewicza,
  • Pozostałości po Koszarach Pionierów, znajdujące się między ulicami: Broniewskiego, Sienkiewicza, Fałata,
  • Koszary Ułanów, które ulokowano między ulicami: Mickiewicza, Reja, Broniewskiego,
  • kompleks budynków szkolnych wzdłuż ul. Sienkiewicza; na odcinku między ul. Broniewskiego a ul. Gagarina, który wzniesiono na przełomie XIX i XX wieku. W skład tego zespołu wchodzi m.in. gmach szkoły podstawowej przy Sienkiewicza 6, dawne katolickie seminarium nauczycielskie przy ul. Henryka Sienkiewicza 30/32, które zbudowano w 1909 roku (obecnie siedziba Wydziału Sztuk Pięknych UMK), oraz ewangelickie seminarium nauczycielskie przy placu Stefana Wincentego Frelichowskiego 1, zbudowane w 1910 roku (obecnie siedziba Wyższego Seminarium Duchownego),
  • budynek dawnego szpitala obywatelskiego, znajdujący się przy ul. Słowackiego 47/49,
  • szachulcowy budynek (ul. Bydgoska 26), w którym od 1921 roku działał pensjonat „Zofiówka”; miejsca, które gościło takie osobistości jak Stanisław Przybyszewski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, oraz Juliusz Osterwa,
  • „Grzybek”, obiekt architektury parkowej z 1843 roku, który później został przekształcony w przystanek tramwajowy,
  • gmach Dyrekcji Okręgowej Lasów Państwowych położony przy ul. Mickiewicza, zaprojektowany przez Kazimierza Ulatowskiego,
  • dawna modernistyczna Miejska Hala Wystawowa, której budowa według projektu Kazimierza Ulatowskiego miała miejsce w latach 20. XX wieku,
  • kamienica przy ul. Mickiewicza 20, wzniesiona dla przedsiębiorcy budowlanego Juliusa Grossera w 1912 roku, w okresie międzywojennym mieścił się w niej Konsulat Królestwa Belgii,
  • sala gimnastyczna przy ul. Mickiewicza 15/17, wybudowana w 1898 roku,
  • budynek mieszkalny w stylu okrętowym, zlokalizowany na rogu ul. Słowackiego 38/40 i Matejki, zbudowany w 1936 roku na podstawie projektu Bronisława Jeziorskiego,
  • wille przy ul. Słowackiego, powstałe w latach 1923–1932,
  • kamienice przy ul. Mickiewicza pod nr 81, 90,
  • kamienice secesyjne przy ul. Słowackiego pod nr 51, 53/55 i 61,
  • kamienice przy ul. Sienkiewicza: „Młody Las” pod nr 12, z atlantami pod nr 19/21, z glazurowanym szczytem pod nr,
  • apteka św. Anny przy ul. Mickiewicza 98,
  • były budynek kina Bałtyk przy ul. Mickiewicza 77,
  • kamienice przy ul. Bydgoskiej pod nr 60, 100 i 118,
  • domy szkieletowe przy ul. Bydgoskiej pod nr 40, 50/52,
  • zespół zabytkowych budynków o konstrukcji szkieletowej (tzw. Zagłębie pruskiego muru) przy ul. Konopnickiej (pod nr 12, 14, 16 i 18) oraz Bydgoskiej (pod nr 34/36), gdzie mieści się przedszkole i Społeczne Ognisko Artystyczne,
  • Dom sierot przy ul. Szosa Bydgoska 1,
  • kamienica przy ul. Konopnickiej 15, w której mieszkał muzyk Zygmunt Moczyński,
  • dom rodziny Weese przy ul. Danielewskiego 6,
  • dom szkieletowy przy ul. Stromej 5,
  • kamienica przy ul. Kujota 7,
  • Budynek Wydziału Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu,
  • Budynek przy ulicy Fredry 2/4, który był dawnym budynkiem mieszkalnym, obecnie pełni funkcję użyteczności publicznej,
  • Dom wojewody pomorskiego przy ul. Fredry 6/8.

Bydgoskie Przedmieście jest więc miejscem niezwykle bogatym w zabytki, które charakterystycznie odzwierciedlają historię i rozwój architektoniczny regionu. Dbanie o ich stan oraz konserwacja jest kluczowa dla zachowania dziedzictwa kulturowego tego obszaru.

Oceń: Bydgoskie Przedmieście

★★★★★
Średnia ocena:4.64 Liczba ocen:14